Poesie (Porta)/43 - FRAA ZENEVER

Da Wikisource.
43 - FRAA ZENEVER

../42 - A MONSIGNOR STEFANO VESCOVO DI FAENZA E PATRIARCA NOMINATO DI VENEZIA ../44 - Remirava con tutta devozion IncludiIntestazione 27 settembre 2008 75% poesie

Carlo Porta - Poesie (XIX secolo)
43 - FRAA ZENEVER
42 - A MONSIGNOR STEFANO VESCOVO DI FAENZA E PATRIARCA NOMINATO DI VENEZIA 44 - Remirava con tutta devozion

 
FRAA ZENEVER

Bagaj che sii amoros, che sii intendever,
deggià che gh’avii gust de damm a trà
vuj cuntav on bell cas de fraa Zenever
ch’el ve farà restà de mascabà.
Vel cunti senza franz né saa né pever5
tal e qual l’hoo sentii anca mì a cuntà
l’ann passaa de sti dì da quell panscion
che predicava al Carmen la mission.

Avii donch de savè innanz a tuss coss
che fraa Zenever l’eva on bon vivan,10
tutt scisger e buell, tutt carna e oss
col medemm fondator di Franzescan,
e ch’anzi, quell beato requiepposs
che adess goden in ciel sti duu cristian,
l’han quistaa insemma in l’istess loeugh tutt duu,15
vun con l’offizzi e l’olter col cazzuu.

Ma per quant tutt e duu per santitaa
fudessen dò mosch bianch in religion,
impunemanch però voeuren che i fraa
gh’avessen pussee amor per el ratton;20
se seva fraa anca mì già sarev staa,
dighi el coeur, dell’istessa opinion,
perché in convent almanca fraa Zenever
quajcossa el ghe portava per la fever.

Deffatt, quand che lu el fava el cercador,25
a furia de panzanegh e tabacch,
de coronn e maistaa coj pajett d’or
ogni esuss l’eva a cà a vojà i bissacch.
Sant Franzesch el podeva cantà in cor
sira e mattina fin che l’eva stracch,30
che fin che lu el batteva la cattolega
l’eva franch l’interess della buccolega.

Oltra de tutt i sloffi di cercott
l’eva anch famos per cent olter cossett,
ciovè per giustà zent e braghee rott,35
solassà, strappa dent, mett i coppett,
tajà caj, componn acqu, sugh e decott
per collegh, toss, bugnonn brusor de pett,
de moeud che i medegh per desperazion
el ciamaven padrin rompacojon.40

Ma i fraa che hin semper fraa, e come fraa
no se diletten tant de cortesia,
giust appont per sta pocca abilitaa
pondegh anca sul goeubb l’infermaria,
e lu content e stracontent inguaa45
che se gh’avessen daa la libraria,
el portava i duu pes con quell savor
che mì portarev quell de senator.

Oh chì inscì sì, el diseva el Missionari,
besognava vedell sto religios,50
con pù gh’eva occasion de vess in l’ari
pussee el pareva ch’el fudess a spos.
Lu el vojava spuvin, vas, orinari,
com’el vojass di impoll d’oeuli de ros,
lu el nedrugava piagh, marsciur e crost55
come el nedrugass quaj de coeus a rost.

Quand se trattava poeù de tend adree
a on ammalaa d’on maa de conseguenza
l’eva proppi offellee fa el tò mestee.
Fraa Zenever dov’eel? con reverenza60
el gh’eva saldo lì del pè di pee
tutta la santa nocc anca in sentenza
de restà in del patton di settimann
dritt dritt come el battacc in di campann.

Ma el fà stringh della pell in di occasion65
l’eva anmò direv squas on bescottin,
ch’el n’ha faa fin de quij, giurabaccon,
de fass cred sassinaa in di mezzanin!
E per quest sant Bernard el gh’ha reson
là in dove el tratta dell’amor divin70
e che el dis ciar e nett, ve zitti el test,
che Amor quaedam sancta insania est.

Adess mò i mee bagaj che cognossii
fraa Zenever con tutt i sò virtù,
stee quiett, demm a trà che sentirii75
quell fatt che v’hoo promiss de cuntav sù.
Col dà a scolt, chi sa fors che no podii
deventà tanc Zenever come lu,
se de nò restarii tanci Gervas,
Baciocch, Michee, Pasqual, quell che Dio pias.80

Ora sappiee che tra i tanc ammalaa
ch’el gh’ha avuu fraa Zenever per i man
gh’è capitaa ona voeulta on certo fraa
ch’el ciamaven fraa Sist de Fabrian.
L’eva Sist in sul fior della soa etaa,85
e se dis che on trattin quand l’eva san
l’avarav daa de fà a tendegh adree
a on para de bottegh de prestinee.

Fraa Sist, che a colezion, a disnà, a scenna
e a tucc i marenditt, che insci ghen fuss!90
el ris’ciava là on stomegh de balenna
che l’avarav sbertii i ostregh col guss,
adess senza appetitt e senza lenna,
desf de stomegh e magher come on uss
el deslenguava in man de fraa Zenever95
senza on dolor de coo né on fil de fever.

I medegh e i zerusegh della cura,
avend faa i soeu rifless che, a no toccall,
el se inviava al babbi per vicciura,
e el marciava per posta a medegall,100
han dezzis de lassagh alla natura
el scrupol de conscienza de coppall,
e se n’hin lavaa i man col streng i laver,
alza i oeucc e scrusciass el coo in del baver.

Ma Zenever, per quella cognizion105
ch’el gh’aveva del stomegh de fraa Sist,
el s’eva tolt l’impegn in religion
de fagh vedè ai dottor che gh’han stravist;
tutt stà ch’el aggradissa el primm boccon,
el diseva, e vuj ess on becch fottrist110
se adree vun l’olter nol redusi in cas
de mangiass i sciavatt in allabras.

E, lì allon, fa sù insemma in d’on fagott
polver, pinol, triacchi, elettuari,
impoll, groppitt, tollitt, mestur, decott,115
e giò per el condutt del nezzessari!
E poeù mettegh al post de sti ciappott
di bon peccher de vin vecc, ordenari,
de quell però che scuffien tra de lor
quand fan capitol i definitor.120

E poeù a furia de broeud e geladinn,
de rossumad leggier e de oeuv fresch,
de pantrid, de pappinn e de nozzinn
de zinivella fritta e pan todesch,
te l’ha redutt a segn de sbalordinn125
perfina l’istess Pader sant Franzesch,
ch’el sclamava dì e nocc: Integram horum
opto silvam habere juniperorum.

Ma fin chì gh’è nagott de stravagant,
me dirii, perché hin coss che al dì d’incoeu130
senza dass a d’intendes de vess sant
i fan all’Ospedaa fina i pezzoeu.
Sì: bona! bravi! Me rallegher tant,
savii nanmò nagotta i mee fioeu...
Ma basta... sentii questa, e sappiem dì135
se i pezzoeu en fan anch lor de quist che chì.

Quand fraa Sist grazia al ciel l’è staa alla via
de fà balla coj dent i duu polsitt,
Zenever saldo arent come l’ombria
nol fava che inzigagh tutt i petitt,140
e gh’je scodeva tucc, fuss sansessia,
come fan i mamm grand coj biadeghitt,
savend che quell che pias nol fa descapit,
e che el proverbi el dis Nutrit quod sapit.

Ma a forza de fregagh el culisseo,145
sur sì mò che on bell dì ghe solta in ment
de vorè on pè de porch a scottadeo!
E Zenever dolz dolz e compiasent
el ghe respond col solet Laus Deo,
e poeù el corr come on matt per el convent150
a cercà on porch de quij de quatter pè,
ma de quatter, sì adess! ciappa, ch’el gh’è.

El resta sul sò duu come de strasc,
come in att de dà a trà a on’ispirazion,
poeù va in cusina, ranca on cortellasc,155
regolzes fina al sedes el patton,
ciappa la straa pù curtaa on cassinasc,
solta foss, scarpa sces, sforza on us’cion,
branca on bell porch per on pescioeu dedree
zanfeta! tajel via e scappa indree.160

I sguagn del pover porch, e quij d’on tos
ch’eva staa testimonni dell’azion,
desseden on vespee de curios
che van innanz indree come in fonzion:
intant per el paes la corr la vos,165
e la riva all’oreggia del patron
ch’el sent, e el ved el cas, e el buj e el fumma
come la birra che va tutta in scumma.

E inscì cold cold de rabbia el va sul fatt
a cattà sant Franzesch proppi in personna,170
e lì el comenza a scartagh giò bagatt,
disendegh adree robba bolgironna;
che ghe voeur olter che porrà i zappatt,
el coo pelaa, el cuu biott e la coronna,
che predegà el degiun scoeudend a ôff175
tutt i petitt con la reson del lôff.

Ch’el vegniss, e el vedess che sort de spass
el s’eva tolt con lu vun di soeu fraa...
Ch’el vegniss, el vedess e el giudicass
se no even canaj, lader de straa...180
De moeud che a no sfondagh tutt dò i ganass
gh’è vorsuu la pascienza e l’umiltaa
d’on sant pazzifegh come on sant Franzesch,
se l’eva sant Ambroeus el stava fresch!

Ma Franzesch mansuett come on agnell185
el ghe lassa con flemma svojà el goss,
el compassionna el stat del sò porscell,
el confessa anca lu ch’el fall l’è gross,
poeù el le ruzza alla porta inscì bell bell
promettendegh on mondo de bej coss,190
e el se le cava infin dal brutt impacc
col saragh la pusterla in del mostacc.

A on pover capp de cà che gh’ha interess
de conservà i provecc d’ona fameja
ghe lassi on poo pensa s’el ghe rincress195
a Franzesch el trovass in sta boreja!
Intant, per medegà el maa ch’è suzzess
col pel de quell che ha avuu sta bella ideja,
Dio el ghe ispira de ciamà a rassegna
tucc i fraa tant ratton che de colmegna.200

Appenna sonaa el copp fiocchen i fraa
in di sal del capitol a ballocch,
ché quand se tratta de curiositaa
corraraven descolz suj articiocch.
Se setten: stan lì zitt, che no tran fiaa,205
a vardà sant Franzesch che in ton pattocch
el ghe squaquara giò con pocch paroll
tutta la relazion de sto bell noll.

Paricc a sta borlanda comenzaven
a ninnà per la bila el taffanari:210
paricc, inscambi, manch fogos tremaven
sulla cerca del vin che leva in l’ari;
paricc d’olter pù agher mormoraven
e faven di giudizzi temerari,
quand Zenever a on tratt el sbalza in mezz215
e el rezzita assa brutta sto bell pezz.

Se in d’on paes cattolegh e roman
se stima pussee on porch che né on fradell,
se la var manch la vitta d’on cristian
che ona strascia de gamba d’on porscell,220
gh’avii reson, sont mì el razza de can,
sì, Reverendi Pader, sont mì, quell,
tajee giò pur allegher la sentenza,
ché s’hoo faa el maa, faroo la penitenza.

Ma ve avvisi però ch’el fatt che hoo faa225
l’hoo faa per scoeud i butti de fraa Sist,
per dà la vitta a on pover ammalaa,
a on omm similitudina de Crist,
l’hoo faa perché el Signor me l’ha ispiraa,
perché la mia passion l’è a fann de quist,230
ché infin m’en vanti, e che poss ben vantammen
se quell che hoo faa l’hoo faa ad Dei gloriam: Amen.

Ah Zenever! Zenever! Sti reson,
el sclama sant Franzesch, hin bonn, hin bej,
varen di copp in sù di milion,235
ma chì in terra no paghen i porscej.
Ora però che l’è staa faa el scarpon
besogna giustall sù alla bella mej,
e perché mò te pias de parla inscì
fa on poo giust el piasè de giustall tì.240

Fan l’ecco tucc i fraa alla provvidenza
e al mezz termen del Pader General,
e Zenever, che in punt de obbedienza
el corr ladin pussee d’on servizial,
appenna l’ha sentii la soa sentenza245
el va a cercà el patron dell’animal,
e el le catta suj oeuv che l’eva adree
a dinn di Franzescan tant che sia assee.

E lì allon vagh adoss saraa addrittura
con di argument che tacchen alla pell,250
con di pass de vangeli e de scrittura,
col paragon tra Sist e tra el porscell,
e el sa trovagh tant ben l’infilzadura
che d’on torrion che l’era del castell
in manch d’on ave e on gloria el me deventa255
ona torr de lasagn e de polenta.

E Zenever ch’el ved la mudazion
che suzzed in quell’omm a oeucc battent,
el tocca via de longh de l’istess ton,
fin che tutt sbaguttii, tutt maccarent260
el ghe se butta in terra in genoeuggion
e el le prega a aggradì e portà in convent
in segn de componzion vera e sincera
quell porscell de trè gamb tal e qual l’era.

Zenever trionfant e glorios265
l’entra in convent cont el porscell in spalla.
Che fan cortegg intorna i religios,
che in st’occasion no ghe n’è vun che calla;
se canta on bell tedeum a sett vos,
e dopo in refettori la se scialla,270
e se sent fina i fraa pù scompiasever
a sbraggià a tutt sbraggià: Viva Zenever!

Bagaj, ch’oltra a vess bravi e savi e bon
sii timoraa de Dio e sii devott,
no lassev vegnì in coo la tentazion275
de imità al dì d’incoeu sto fraa cercott,
perché col codez de Napoleon,
all’articol tresent e vottantott,
ve costarav st’ispirazion divina
cinqu o des ann de ferr e la berlina.280