Poesie ampezzane (Richebuono)

Da Wikisource.
Giuseppe Richebuono

Poesie ampezzane (Richebuono) Intestazione 22 giugno 2015 25% Da definire

Sul sol fiorí

Ra crodes d`Anpezo
ş`é gran beles dognora,
ma pi che mai d`outon
sul sol fiorì.

Canch`el lustro ca şò zede a r`onbria
es se bete a lujì;
s`inpiza alora cuaji par majìa
dei colore pi biei cher`armonìa
che ra paroles no rieše a dì.

Ades, ce merevea!
Ra crodes es s´arnea
de şal, de ros, de oro:
l`é propio algo de bel!
Che see lasù el tesoro
del nosc pizo šanel?
Ma ce! Na fré dapò el fo se študa:
ra bela enroşadura s`in é şuda.

El Crištalo da ros el vien tajìn;
me fesc pensà alolo al noš deštin,
al sango de chel drago
copà su chera croda cisacan;
al sango de tanta şoentù
che par ra guera r`é morta lasù
parcé po? Par deban.


D`in Crèpa col redós vedo ruà
neola bases che, come ra ondes,
el pian, duta ra val res cuerşe e šconde.
Ra crodes me somea naes grandes,
fermes sul mar del tenpo; da lasù,
ió sei, eş à vedù
i curte anes de ra noštra štoria;
e chel che un dì sarà
l`é tanto pede chel che l`é ormai štà.

Intanto ra nuote r`à šmamì i colore;
e in chera na reoura
me feš me števedì:
pàlides, grijes ş`é chera parés,
ş`é come marmo de tonbes ades....

Prea!
I vece dijea
che chešta l`é r`ora dei morte.
Intrà el caligo vedo pede me
Marino, Guido... e trope care amighe.
Con eštro pien de paš me par ch`i dighe:
“Un iejo l`é purtropo calche an...
Parecete anche tu! Sanin... doman!”






Ranpogniéi

Ce mai saralo, co ruo a Cortina,
che tropa otes me feš şì a Fraìna?
Chel bel ceto, ra paš o chel mištero
lascià da Şan de Ramo e Dona Dìndia?
Ei ben outro da fei;
ma un nosicé me ciama e ió me ciato
sul pra de Ranpogniéi.

Me conzo šò sul pongo pede un lareš
e beto via l`arloio;
me fejo solo paše dal cioudo del soroio,
dal bon odor del fen e de onorada
e vardo chel pavié che pousa s`un jaloco
e scoto e i tendo un toco
al zizidà d`un ouzeluco pizo pizo.
Me vardo el gran brašon da sote in su,
ra neoles, el ziel, un talaran...

El tenpo s`á fermà:
el crepo, el bosco, el pra
i é cemodo ch`i ea şà mile anes
e cher`onbríes fosc ş`é vera anguanes...
Che m`insonìe? O se daerşe ancora
chera gran porta là?

Vienelo fora el dió Silvano
che l`é tanto un bon?
O chel che moe ades par el tizon
l`é un on de l`an tremile,
che vo se šconde sotetera
par se salvà da na tremenda guera?

El tenpo s`à fermà.
Ca pede, sei, l`é un luó,
se ciama “porteà”;
ca me soméa d`ese
inze r`eternità.


El barancio de ra cuinta cenja


Co ruo in Anpezo,
s`el tenpo l`é bon,
no pos fei demanco
de şì su ra cenja
del Pomagagnon.
Su outo, inze meşo
de chera gran croda
l`é un vecio barancio
che l`é amigo mè;
ogni ota là pouso,
me scento na fré.

“Cemodo te vara,
barancio, casú?
Su chiste sasate
ra vita r`é dura;
ben poca ra tera
e longa r`arsura
e solo i maturle
te vien a ciatà.
Però d`outra banda
ca t`as un bel vede
sun duta ra val;
se algo suzede,
de bon o de mal,
te vardes şò bas,
alolo te l sas.”

“Amigo t`as rejon;
cuantes ghin ei vedù!
Recordo el cianpanin
canch`i l`á fato su
e de Pecol ra ròa
e de Stoulin ra boa;
dapò ra guera granda
con duto chel šbarà,
con duto chel morì.
Me penso del trenin,
de tante cianpe e arfes
che ades no vedo pi.
Ades vedo ciaşates
col cuerto inruşenì.
No vedo pi ciavai,
no sento pi un tantei;
ma vedo un gran “viavai”
e sento petazá
con dute chi trapiei.
Però no me ra tolo,
sarae un gran pandolo!
Na ota solo see,
şente no ghin vedee
e calche vecio croo
vegnìa a me ciatà
co l`ea algo da noo;
d`istade inveze ades
i passa ca dešpes;
a trope i sa fin bel
con ciode e con martel
s`in štà a picolon
su chel šliscio laštron!”

“Barancio, te vedo
bel verde, contento
sun chešta pionbada;
e ió me lamento?
Ce na vargognada!
Tiò, sanin barancio!
De te deseguro
me voi recordà:
ra vita ra venze
sul crepo pi duro;
pazienza vó ese
e no dešperà!”

Con chiste pensiere,
in chera che lèo
no vardo şò bas,
m`inzanpedoneo
e tomo sul nas.
Me vedo ormai morto
la şò sul graon;
ma`l vecio barancio
l`é proprio un gran bon;
el l`à un ramo štorto
betù del traès,
me tien par i pès!
“Ce fuga barancio!
Se ancora son vivo
l´é propio par te;
de cuor granmarzé!
Te voi brazorà,
mangare bušà!”

“Ma ce, toşato, via,
no dì chesta rejìa!
Cognon pur se dià.
L´é bel a se ciatà
in bona conpagnia.
Na ota in duto l`an
te pos ben dà na man!


El ziermo de Inpotór

Ancuoi dai prade de Jou
m`ei ranpiná su par Noolòu
a vede intor intor chera gran crodes
che de pi beles no ghin é aneó.

Co ruo de oga şò par Inpotor,
me ciato un vecio ziermo;
na fré a pousà me fermo
e na gota de zarpa, dapò merendà,
ce una bona che ra me sa!

“Tiò, ziermo, a ra salute toa ra beo!
Ma conteme, te preo,
cemodo che te vives an par an
su chešta spona da cisacan!”

“Ió štago al posto agnó
che m`à betù el Creatòr;
ca vivo dreto, in pès.
R`é dura ra me vita, ma no zedo;
me tolo el cioudo, el fiedo,
e viene pura jonfedo e štraento,
 che mai no me lamento.
Me tieno saldo al crepo, e ra radìjes
s`in va şò fondes inze ra mè tèra
che ra me dà soštanza.
No fejo mai del mal e doro poco
e digo granmarzé sun chešto toco
al bon soroio dì par dì
se pura tropo no poi capì.

Ma dime tu, che te me das abado:
Parcé no vieni pi casù i paštore?
Parcé no vede pi fedes, agniei,
ignante tanto biei?
Parcé ra şente ancuoi r`à tanta preša
e no vó fei fadìa?
Parcé chešta gran paš i feš feštide
e taca chel susuro inze caseta?
Chešto tenpo šcaderlo no 'l capišo;
alolo me stremišo
co vedo duto cuanto peštà su.
No n elo un burto vizio
el š-ciafignà, strazà tante biei fiore
solo par un caprizio?”

E iò? M`ei vargognà, voree me šconde;
no n ei sapù responde.

Speron ch`i laše vive el vecio ziermo;
l`é grobo e šgherlo, ma l`é tanto un bon.
El feš pi beles chera Zinche Tores,
el feš onbrìa a ci che s`á štracà
lasù a se ranpinà;
el feš pi bona r`aria, šconde coes
de tante ouziei e laša a ra šchirates
trope tazoi deban.

“Tiò sanin ziermo, štame saldo e san
e dame par recordo na pugnaca;
ra voi bete inze štua e me pensà
de te par duto l´an”.


Anpezo ai anpezane

Anpezo, cuanta štoria! Negun sa
cuanta dešgrazies t`as cognù pasà:
gneeres, magres, maratìes, ròes,
saetes, mal dal fo, tanpeštes, boes,
straente, agajos e longa gueres
con romane, langobarde, gote,
con todešche e con barbare štratiote,
con cadorìs, taliane e con fašištes,
con şente d`ogni sorte e fin nazištes.
Epura fin agnere trope dane
i no n à fato o propio gran malane.

Anpezo štajea ben, aea fortuna
parceche dute, scì, tegnìa aduna,
i éa paroi del sò, se contentaa,
louraa ra canpagna e con rajon
r`usanzes rešpetaa, ra relijon.

Ma ades i sode de trope forešte
à fato un dan pi gran che no ra pešte;
e l`egoišmo, el cancro de ra şente,
Anpezo l`à redoto malamente.
Ma vošto propio te reduje a fei
ai sciore e ai partite da famei?
E perde dei tò vece ra parlada,
ese un forešto inze ra tò valada?

Basta col taje, col zede, col vende!
Aé da ve pornà, da ve defende!
Danoo pardasen da ve cruzià
par el šanel, par ra Comunità.
Betose aduna come boi consortes
par ese inz`un bel grun tropo pi fortes!
Inz'el paes, l`é ora, fei cognon
de dute i boi ladís na vera union
par se dià debon come fardiei
e par no esse pi sote tamei
dei partite todešche o dei taliane,
parceche Anpezo reste ai anpezane!


Na montada da Pocol


Ce un špetacol, ce şornada
dapò chera šfarišada!
Ce un bel gnee da incantà!
Cenoné me vien ra chiza
de şì alolo a me montà.

Tiro fora ra mè brees
e me digo: “Bepe, tol
chera capia ch`inze un iejo
ra te mena su in Pocol!”

Inz`el bar del Buranona
beo ra zarpa, chera bona
e cošì pien de corajo
pede`l ruoi co ra corees
taco i scarpe a ra me brées.

Mo voi vede se son bon
de fei l`erto canalon;
ma co riš-cio un bel crištiania,
fejo invenze un bel španzania!

Ma cemai! Par inparà
beşen pura anche tomà;
e con schie zenza bandeles
r`é ben rea; sun ra voltada
ruo sul nas; ce una šmaltada!

Na šgorlada a ra barghešes
e pò şò, benon pitoš,
fin al toco de ra croš;
tendi ades al gran štradon!

Ce un bel gnee, ce beleza
se ra gode in alegreza!
Cuza şò, tiò malandreta
par no fei na ciamuleta!

Bon, el peşo l`é ormai fato
e ades coro come un mato;
şò par chera bela špona
ve` me fido a ra molà!

Ades šì che ciapo anda...
Iuto mare ce na oga!
Urca beštia, ce peà...
me somea de oujorà!

Tiro dreto, tieno duro
e son senpre pi seguro;
ce leşier che ades me sento!

Ma oramai inz`un momento
son ruà şò dal Supiei,
par ancuoi ei fato asei!

Ce un contento che l`é štà
şì coi šchie a me montà!


Anpezo

Intrà ra Dolomites, Anpezo
te sos el paes pi bel che see,
d`oušuda coi fiore, d`inverno col gnee.
D`in Crépa te vedes duta ra val şò e šò,
da dasera el Cristalo somea un gran fo.
Un pastor zarpiše al flouto
un ton pien de amor:
de Soreghina, ra fia del soroio se pensa.
Voi me sovegnì dei tenpe de cisacan,
e scotà ra musica che vien da lontan,
che ra crodes rebonba
aduna con chera dei monde.
Voi sentì del regno de Fanes ra contìa
e de ra natura r`eterna armonìa
inze ra lun zenza fin de l`universo.


(Traduzione dal tedesco, Maria Luise Maurer

Dolasila

Meşanuote! Se moe leşiera su r`aga
sora el lago ceto e šliš ra naejela
de Dolasila, na toşa gran bela:
ra rejina de Fanes con şoies d`arşento
se ferma ades par un momento:
r`aga tremarlea e luje
e starnea miere de šteles ai sò pès.

A un segn co ra man ves ra gran croda
el Sas dla Porta se daerşe:
dal foşco vien fora el şanel de Fanes:
cubies inbrazorades e insonides
s`ingruma sul pra de ra ria
infin da bonora, infin che sona
ra cianpanela de r`aimarìa.
I Fanes vive ancora sotetera
e co fenirà intrà ra crodes ra guera
e ruarà el tenpo inprometù
e sonará ra tronbes d`arşento,
el vecio popol learà su con Dolasila
par ogà el sò regno noo de ra paš.

(Traduzione dal tedesco, Maria Luise Maurer)


El Banbin Jesù

L`é danoo Nadà.
A Betlem el Banbin vaia,
stenta a dromì su ra dura paia.
Solo el? Miere e miere de pizete
no n à ciaşa; vedo ca un fantorin
ch`el no n à gnanche un tamarin
par pousà su ra daša.
A trope tocia morì da fame.
E nos? Nos fraion e cianton:
“Nuote de paš!”

Un neš, un pizeto
te prea de i dà azeto
pede te.
Šparte el to amor con El!
Laša ch`el viene inze de te.
Daerşe na fré el tò cuor.
No te pos štorze via el vis;
chel pizenin te varda fis.

Ašto dà azeto
a calche pizeto?
Alora agnó che l`ea fošco šcomenza a lujì:
agnó che l`ea nuote vien luštro, vien dì.
Ades šì l`é Nadà,
co`l Banbin pede te s`in pó štà.

(Traduzione dal tedesco, Maria Luisa Maurer)