Rätoromanische chrestomathie X/Florin Pitsch/Poesias/Relatiun et historia dall'Origine dell'uschè dit Miracul Del S. Saung 1598

Da Wikisource.
Poesias - Relatiun et historia dall'Origine dell'uschè dit Miracul Del S. Saung 1598

../Nota dels morts, ma non totts ../Cumià da duoi impromiss nel Chiastè Haldenstein nel temp dellas Cruciatas cunter ils infidels in Palestina IncludiIntestazione 15 maggio 2023 75% Da definire

Poesias - Relatiun et historia dall'Origine dell'uschè dit Miracul Del S. Saung 1598
Poesias - Nota dels morts, ma non totts Poesias - Cumià da duoi impromiss nel Chiastè Haldenstein nel temp dellas Cruciatas cunter ils infidels in Palestina

[p. 239 modifica]

II.

Relatiun et historia dall’Origine dell’uschè dit MIRACUL DEL S. SAUNG (mediante la sacramentala particula o S. üblada gnit transmüdada in visibla e palpabla chiarn e saung) in nossa Clastra dell’orden da S. Benedett nell’On 1598 tenor risulta d’ün vegl documaint in noss vulgar chi fù poi tradut in todaischg et stampà avaunt circa 80 Ons et in sequit it perss con interlaschar üna copia manscritta fatta 1781 autentica, chi conserva ossa la Clastra. La consuna colla Cronica dellas missiuns Italiaunas nella Rezia, stampada Italiaun 1621 extensiva fin 1693. Pel P. Clementi da Brescia. Vid.

Lib. I. Cap. 7 pag. 41.

Conserva noss Vdo Hospizi.

Per detagl la seguainta poesie. 1863.


A tai Comün Müstair
Avaunt chi sia imblüdà,
Con tott meis fleis ta fetsch savair
Dün grond miracul devaintà
5Vià da noss Son Sacramaint
Nel quai eis Dieu real presaint.

In nossa Clastra quà
Dall’orden Son Benedett,
Schi s’ha quel taunt manifestà
10Sco vain rifert egual perfett
La sonch’üblada consacrada
In chiarn e saung gnit transmüdada.

Per confonder malcrettaivels
Ans dal nov quist Argumaint,
15Et per cuffort dels baincrettaivels
Co’ l divin quist sacramaint.
L’eis quà presaint a seis fidel
Con orma e corp scol’eis in Ciel.
Quist misteri nett divin
20Chi surpassa nossa maint,

Con esser Sacrosant sublim
Sün noss altêrs quist Sacramaint
Sco pegn d’amur ans det Dieu zond
Avaunt co partar da quist mond.

25L’On quartordes cient et nonauntott
Üna nöbla muongia naun da Sent
Vet dubis, scrupels blers sur nott
In fin la gnit eir mo Spavent,
[p. 538] S’impaisa: degna plü non sun
30Da tor la sonchia Comuniun.

Scha scrupels surchiatschats,
L’haun miss in tal parair,
O forsa fals amo zopats,
Ingün eis gnü a savair.
35La muongia eis anguschiada
La vol gnir mez varziada.

La cloma: o Spus divin schi vê a mai!
Tü sas mia affiictiun,

[p. 240 modifica]


Meis refugi pigl pro tai —
40Dam la jüst’ inspiratiun!
Levam via da meis cor
Quist pais ch’ im vo surtor!
Hoz eis di da Comuniun
Non vegni eir jau con mias consors,
45Schi dai sajür momuratiun,
’Et chiai s’ impaisan in lur cors.’
Jüdicis faun divers
Et schgiandel fa progress.

D’ intaun la vegn l’ inspiratiun
50La schett con sai: Jau vegn!
A quista sonchia Comuniun
Pro Dieu meis spus am tegn.
O chiara Sonch’üblada!
Per tai sun fitsch malada.

55Sco solid ida eir quella jada
Con sias consors sco tucca,
Ritschaiva la sonch’ üblada
Et tott nascus la pigl’ or bucca
La plaja in seis mantschun1,
60Ingün s’ incorscha taunts chi sun.

La pigla tott con ella
Con taunt rispett et devotiun,
La mett in salv in zella
Tal e qual in seis mantschun.
65Frau Agnes in legria,
Craja tott fat via.

Hola. — quai non tucca quà,
Quai dess ün bel spettacul.
Co fossi bain da far zopà
70Chia la gnis nel Tabernacul?
Ichialla pac schi cridi
Pür oss’am vegn fastidi.

Stüdia in via stüdia in naun,
Co fetschi adestramaing?
75Co pigli oss’ a maun?
Les far decentamaing.
Sün l’ altêr la sto gnir data,
Accio chial sacerdot la chiata.

Secrett la posta süll’ Altêr,
80Appaina rivida neaung,
Splaja ora et chiata clêr
Maisdad’in chiarn e saung.
La povra muongia vegn stremida
Chia taunt dad’ât la crida.

85La pigla sü dalunga
Et quorra bain dabot
La và in chiapella lunga.
La chiata là il sacerdot,
Al consegna seis mantschun —
90Al quinta tott et vol pardun.

Ser Joañes tott allegramaing
Pigl’il Thesar in quist mantschun,
Et mütscha via secrettamaing
Senz’ad ün da far menziun.
95La clastra gnit surpraisa —
La muongia non palaisa.

Il manc il confessur,
Non saun il viv o mort,
Quai mett ün gron terrur;
100Il vulgo bler chi fa da tort;
D’ intaunt eis tott secrett
Ingün chi vegn a pertschet.

Davo lung temp scuorü
Et increscher da contin,
105Ingün non ves savü
Chial foss it sül Trentin,
Cherchiond üna chiapella,
In ün guad el chiatta quella.

[p. 241 modifica]


Con zelo fett el l’intentiun,
110Chi sita sco chi sita,
D’imponder quà sia devotiun
[p. 539] Et mainer sonchia vitta.
Et quella taunt constante
Per vitta sia durante.

115El aintra in sia chiapella,
Post’il schgiazi sün l’altêr,
D’intaunt chia l’eis a quella,
Vol vezer amo pü clêr,
La müdaziun el less savair
120Schal eis amò sco fü a Müstair.

Con tott rispett el riva sü,
Crajond da chiatar fraunc
La müdaziun sco fù quasü,
La sonch’üblada in chiarn e saung.

125Tott atter l’ha chiatà
Et vegn tottalmaing consternà.
Chiarn e saung eis transfuormâ
In bel el taunt grazius bambin;
Joañes da quai miraveglià,
130Non vol vair viss uffaunt schè fin,
Con fatscha divin’amabla,
La tschera confortabla.

Prostratt avaunt a quel
El fett sia debita aduratiun,
135Quasi transportà vegn el
Col spiert in plain’ellevatiun.
In üna capsla al mettal aint,
Pro interim l’al lasch’al quaint.

In jejüna et oraziun
140Adural Dieu con tal fervur.
Sia vitt’eis spür consolatiun,
Bè a Dieu vol dar l’honur.
Stand in paina da contin,
Darchè vol vezer il bambin.

145Joañes guarda bain!
Ma paras mass’ün pà curius,
Teis gaudi po eir gnir al main —
Teis spiert po gnir confus.
Il chiar Bambin non eis grazius
150Oss’el müdà in „hom serius“.

Sur quai el vegn stremì
Sa tem’avair falà.
Sa tem’avair schon traperì,
Con maneschar tauntas jà.
155O viv meis Dieu dumond pardun!
Jau fetsch ün act da contritiun.

Via d’ün temp il grond fervur
Al fù da nov curius
Sur seis pechiats hal grond dolur
160El vol vezer l’hom serius.
Ma l’hom as transmüdet
In bel et alb agnè mansuet.

La clastra intaunt in colisiun,
Frau Agnes pigla part,
165In scrupels fa risolutiun
Et palaisa tott il fatt.
Probabel non saveva
Ingiu’ Joañes steva.

Oss’eis netta sia conscienzia
170Dumond’a totts pardun;
La fà sco auda sia pententia
Et vegn a somissiun.
In sia Zella s’ha serrada
Per viver et morir beada.

175Pro temp regneva l’Abadessa
Adelheit, nativa da Novena,
Prudainta et pia contessa
Chi survivet a quista Scena
Rimarcabla naun da fond
180Et publichiad’in tott il mond.

[p. 242 modifica]


Con alchünas sias consors —
Con famails et Capelan,
Totts munits con lur bun cors
Et sco l’ haveva fat seis plan
185Eis ida fin a là
Ingiua a Joañes l’ haun chiatà.
Bain löng al haun chierchià,
Con ansietà et gron premüra
Infin chi l’ haun chiatà
190In üna multa schgüra.
Territori da Trient
Et què fu noss Credent.
A ser Joanes ha la dit,
Ma tott mansuetamaing:
195Vu vauat fat zond tritt,
Ans portar via secretamaing
Quel gron miracul in Dieu viv.
Quel Act d’ amur uschè intensiv.

[p. 540] Jau s’ comond per obbedienza
200Da tuornar sül momaint
Sott paina da conscienza
Con quist divin son Sacramaint.
Ser Joannes l’ obedit
— Et a Müstair turnet subit.

205Il Segner quà tuornet
In fuorma sco la prüma jà
Chia frau Agnes al chiatet,

Et uscheta fol restà
Cioè in chiarn e saung
210Sco public vis per fraunc.

Prus fidels l’ haun vis eir quà
In seguito del oñs,
In diversas species transmüdà
Per rinforzar malcrajonds.
215Sur quai laschain seis pais
Sco plüs chid haun pretais.

L’ Abadessa ordinescha
Scrupolus inquisitiun,
Percio chi s’ constatescha
220L’ adequat’informatiun
Fatta tal resoma
La procedura vegn a Roma.

Per gnir dal Papa Urbano quart
Tenor rito auttenticada
225Il qual piglet speciala part
Per da sia confirmada.
Il sacramaint fu tal e qual portà
In chiarn e saung sco quà maisdà.

L’agent da Clastra fù elett:
230Ser Bertold ün sacerdot
Per ir a Roma be dirett
Scol jeva di et nott.
Consegn al Papa il Sacramaint,
Transmüdà sco ditt nel argumaint.

235     NB. Il papa, plain miravegla sur quist miracul cloma sü: Benedi e laudà sia Dieu in seis sonchs duns et miracolusas ovras operadas con quist sacramaint in la Clastra da Müstair sco similiond quà in Roma da pac löng devaintet sot Papa Gregori I.


Da lunga il Papa ordinet
240Da far ün vas cristal,
Nel qual el l’ imetet
Il miracul tal e qual.
A Bertold hal cumondà
D’ al riportar fin aquà.

245Essend miracul auttenticà
Pardun plenari fu concess —
In tott il mond fù publichià
Co quist miracul fù success
Et quel pardun eis per son Saung
250Et tott l’ octava fraunc.

[p. 243 modifica]


Amò ses cient quaraunta dits
A totts pardun plenari
Chi confessan et sun contrits
Sco requisit preliminari,
255Et sun activs da maint
Andurand il sacramaint.

Ser Joanes tuorn ad ir
A Star sül romitori
Per Dieu e vol suffrir
260Et mütschar il purgatori
Seis esser fò ün sacrosant
Et uschê saral restà constant.

Appendix: Quist miracul dell’amur
In baselgia fù portà
265Et a vard l’ alter majur
Aint il mür fù deposà
Inseri dadaint serrada
Con dadora glüm vüdada.

L’aduratiun gnit frequentada
270Con solecit grond concuors,
Pü vi et plü gnit ampliada
In ons duoi cient decuors.
La chiarn e saung visibel,
Il cas fu rar et tott plausibel.

275Milli sett cient cinquantasett
La chiapella ün ha bià,
L’ altêr gnit bain costrett,
Il miracul là fù translocà.
Gnit fat il Tabernacul
280Per impoñer il miracul.

[p. 141] In üna bela mostranza
Eguala sco pel Venerabel
Gnit miss la divina substanza
Da comprender quala ingün capabel
285Per gnir al comprensibel
Be viv’ cretta ans fa possibel.

La trista guerra gnit a quà
Nell oñ nonaunt’ e nov (1799)
Il Tabernacul ha sclavezà
290Et chiai vain vis da nov?
Il son miracul ha mancà
Et fù probabel devastà.
Baselgia e clastra bandunada
In temp da confusiun,
295Paramainta devastada
Con spretsch et devisiun,
Neaunc ad ün chi gnit a maint
Da tor il miracul a salvamaint.

La sonch’Eucharistia
300Sott tala specie presentada,
Ans’ fett bain grond’ fadia
D’ ans esser manquantada.
Quants blers da grazia privs
Et mezs morts chi sun gnits vivs!
305Quistas tauntas müdatiuns
Aint il sacramaint d’ amur,
Sun tottas cing exortatiuns
Per s’ imprimer il fervur.
Sün sia reala presenzia
310 Dieu spetta confidenzia.

Il di Sant Saung in processiun
Quist grond Thesar gnit comportà,
Sott il Ciel et in uniun
All’atter celebrant tachià.
315Passada la functiun,
Benedittan effets da devotiun.

Miraculs tals da coneguenza
Sa chiatan pacs notats,
Ma la divina providenza
320In nossa clastra ans’ hal graziats,
Per ans confermar in la cretta
Et far vair chial’eis la dretta.

  1. Il vel alb intuorn il pett.