Rimas (Perfist)

Da Wikisource.
romancio

Gion Perfist 1912 Rimas (Perfist) Intestazione 29 ottobre 2019 50% Da definire

Rimas da Gion Perfist Autor(en): Perfist, Gion Objekttyp: Article Zeitschrift: Annalas da la Societad Retorumantscha Band (Jahr): 26 (1912) Persistenter Link: http://dx.doi.org/10.5169/seals-189068


Rimas

da Gion Perfist.

          Mias rimas, bien amitg,
          Bin mo pauc duladas,
          Certas cuorran aunc pulit,
          Autras sco sdernadas.

Avon casa.
Jeu eral in buteller
En caultscha cun tapun,
Seseval avon casa,
Miravel or' el mund.
II bab mi raquintava
Da gronds herox dils vegls,
Danauschs combats e guerras,
Mi terlischav' ils êgls.
Jeu mavel en memoria
Cul bab atras vegls temps,
Pliravel sur sventiras
E sur il temps present.
Vid mia comba cuorta
Mis'ravel nossa val
Cartent, che ella tonschi
Da Cuera tiel Lucmagn.
Mo prest a mi saltavan
Las combas suls confins;
Sur tiar' e mar sgolavel,
Ei veva maina fin.
Mo tut anetg jeu aulzel
La vusch lu tier il bab:
„Pertgei eis ti a casa?
Ei quei buc ortgadat,
Sche nossa biala tiara
Ha vias senza fin,
Pertgei lu star a casa?
„Quei mund", il bab rispunda,
„Hai jeu per mei gustau;
Per teidla miu bien schani:
Las vias, trutgs e sendas,
Che meinan ord la val,
Ei van tras tiaras jastras,
Sur mars e tras deserts,
Tier vita libra, legra,
Sventira e deletgs.
Tut quei ha mei mo curt tentau;
Jeu hai la via gronda
Pli lunsch lu suondau,
E suenter bia annadas
Ha mia buna senda
Priu cheu anetga fin.
Cheu hai empau ventira
Jeu tgunsch e bein anflau,
Mo ussa quescha Toni!
Jeu battel mia faultsch."

— 124 —
Vita e giuc.
In ferm favugn haveva strusch
Scuau la neiv e glatsch,
Sche davan nus tut furius
La caura sin il plaz.
Scadin portav' in liung bi fest,
Per esser bien cavrer
E sesprovava, ton sco gest,
De mai stuer far pindrer.
Cheu era mintga giugadur
In um de plaid e fatg.
La roscha era giurischur,
Teneva sin verdat.
Ed eran nus d'in giuc unfis
Tenevan nus cumin,
E lu regeva cheu il pli
Nuot mava a bunfin.
Havev' il pli lu decidiu
De spert la portga dar,
Sche aclamavan tuts cul griu:
Ge quei volein nur far!
E dav' ei denteren per temps
Nauschs plaids e perfin grugns,
Pagavan nus als renitents
Las presas cun ils pugns.
Quei er' in stadi meins perfetg,
Sco pievels ussa han,
Mo cultivava in cert dretg
Tras ferms e gests organs.

Miu vitg natal.
A mi ei nuot aschi carin,
Sco miu bi vitg, miu origin.
Tgei bialas caussas dat ei cheu,
Che legran mei da pign enneu:
Miu bi pastget egl umbrivaun,
L'êgliada sur nies bi uclaun,
'Gl ual, che vegn dagl ault sburflont,
Seglient sur grippa tut spimont,
Las casas lenn en bi tgir brin,
Las crunas cun neglas e rosmarin,
In car beinvegni d'in amitg,
Da mintg' affont in bi salid!
Mo tgei dei dir dil vitg natal,
Ses pizs e grippas, alps e vals.
Dal bi grondius e pign sublim
Ei leu tier el nagina fin.

— 125 —
Credo.
Tut combrigiaus ha jeu sgomiau
II mund e tut siu far,
II temps passau hai contemplau,
Mo tut per criticar.
Credo! resuna l'olma,
En quei ei '1 mund a mi midaus;
Credo! en mei tut cloma;
II mund ei bials ed jeu beaus.
Credo! quei plaid dat forza
Al bien schuldau el ferm combat
Per ses affonts e la consorta,
Per sia patria, libertad.
Credo! jeu hai fidonza
En mias cruschs e miu dover;
Credo! ei crescha la speronza,
E miu bi scoppi ei gia vers.

Legria.
Sche legri' a ti se porscha,
Tschaffa ella cun plascher.
Ella dat nus nova forza,
Tgi less ella buc guder!
Bia quitaus, dolur e tema
Lai legria emblidar;
Pia tschaffa ti mo ella,
Lein ensemen selegrar.
Sche legri' a ti se porscha
Tschaffa ella cun plascher.
Diu tras ella tei conforta,
EU' ei glisch dal tschiel pilver.
Nossa vita ei misteri
De sventira, vanadat;
Pia ri ti e selegri,
Sco nies mund fuss buontad.


Curascha.
Curascha ti, Us êgls aviarts!
Ha tei sventira fatg pertscharts,
Ch'il mund ha sias raendas?
El sa ventira spender!
Si, si, miu car e dai adatg!
II mund giavina tei bufatg
Cun vusch carina, fina.
Curascha e s'anschigna!
— 126 —
Curascha ti! emblida mai,
El cor il bi sublim ti schai,
'Gl ei tiu parvis, che tuna.
Suond' el alla buna.
Viers 'gl ideal! il tgau adaul
Ei dat ge flurs malgrad stempraus;
Tut primavaun ha forza
E rumpa tutta scorza.
Tut cun amur! Has el combat
Ti piars tut tiu terester fatg,
Speronza tei aunc gida!
Beau il cor, che fida!


Canzun.
Jeu less, ch'jeu fuss de stuppa
Ni forza poppa glin,
Stess mintga di sin rucca
'Von Tina dil Martin.
Savess sco las badeglias
Tras ses dus dets lischnar,
Plidar en si' ureglia
El cor lu penetrar.

Igl asen cun stgella.
Ha ha, ti ris giud mia cumpra?
Jeu stoss mez rir de sloppar.
11 cor batteva mi sc'in schumber,
Vai la stgella stuiu comprar!
Sai mez strusch capir l'idea:
Ina stgella senz' armauls,
Mo miu cor oz schi selegra, •
Ch'ils pertratgs ein vi da mauls.
Sun trottaus cun biala Tina
Da Fusau vi sontga Clau.
Mond a pèr cun la carina,
Ei il spirt mi sgurdinaus.
— 127 —
Giachen Pign vendeva stgeUas
Sper la pun, che va sul Rhein:
„Cumpra Ti ina de queUas!"
E jeu paghel tut da bein.
Êgls de Tina, stgella fina,
Tgei accords melodius,
Se repetan aunc adina,
Fan sc'in asen mei confus.

Tscheiver.
'Gl ei tscheiver oz, ti sapperlot,
0 neu uss' cara Tina!
Nus lein oz far nos bials sagliots,
La gegia nus giavina.
Mazurcas, polcas lein saltar
Ed en bials valsers balontschar,
0 Tina po fustgina!
Nus lein gustar nies pauper mund,
Cul porscha nus ventira;
Savens el lai nus a bandun.
Cun trista sort nus strida.
Perquei volein nus se legrar,
Cantar, saltar e carsinar,
0 Tina po fustgina!
Se fitta cara bein dabot,
II temps ei oz custeivels;
Pren il canaster de puschègn,
E carga el undreivlamein
Cun biala petta e schambun,
Jeu hai spel cor aunc il magun;
0 Tina po fustgina!
Dabot cara Tina,
Tgi less oz muncar,
Se fitta fustgina,
Nus lein oz saltar.
— 128 —
Jeu sai co ti saultas,
En rassa cun fauldas,
En penda vali,
Ti vas sc' in utschi.
Graziusa ti geinas,
E bein ti semeinas,
Vas sco de sgular,
Tgi less buc saltar!

Mia Tina.
Miu bien lectur, jeu fredel gia,
Ti tschercas mia Tina!
Sei quella, tschella, ni tgi sa?
0 nal ell' ei aunc bia pli fina;
El ei da cas' en tut la val,
In amureivla, buna pintga;
In cor sc'in aunghel adual:
Cun ella fetschel printgas!

Neglas e rosmarin.
Mintga negla, che flurescha,
Mintga caglia rosmarin
En miu cor in mal dedesda,
Mal per casa senza fin.
Sin la cruna avon combra
Verdegavas mintga stad;
Mintga caglia schi falombra
Prosperav' ils dis de matg.
Rosmarin e neglas brinas
Miu deletg, mia dolur,
Portan la memori' adina
Tier sublima prim' amur.

— 129 —
Suenter puschègn.
          L'amur ei mesa vita
          E quei, che vonza aunc,
          Fa bein empau parita:
          'Gl ei catscha per il paun.
O car, mei buca banduna,
La glina mo dat a nus clar,
II di ei lontan, o buca taluna,
0 stai aunc in' ura, miu car!

Ils nibels stgirentan la glina,
Savonzan stridont nus la glisch,
Ei van en tutta furtina,
Ei van enviers catschar dis.

In siemi nocturn ei nies viver,
Legria e resignaziun;
Ils cors desideronts mo ein libers
E sgolan viers bial' uniun

Legias ti o cara Tina
In bi di mias canzuns,
Conta ti lu mias rimas
En tes miedis e tes tuns.

Je mundel tgeu atras ü mund,
Per mia sort stentont;
Tras mia olma va in sun,
Adina dominont.

Lu unescha la memoria
Dus fideivels pelegrins,
Che vivevan vana gloria
Sco la olma d'in bambin.

Conta ti quels vegls bials miedis,
Tuns, che vegnan van per cor;
Ge ei datan a mi criedi,
Nova vita, bien humor.




Emprima amur.

Je mundel tgeu atras ü mund,
Per mia sort stentont;
Tras mia olma va in sun,
Adina dominont.

Mi se present' in bi maletg,
Carina, biala flur.
Emprim' amur, o tgei deletg,
Ti das a mi sinzur.

— 130 —
Canzun.
In bi matg de rosmarin,
Rosmarin e neglas
Ed in betsch aschi carin
Vein nus dau cun peda.
Selegrau vein sin Nadal,
Sin daniev e tscheiver,
Uss' ei tut midau en mal,
Ti lais far mei peiver!
Ge quei ei in peiverun,
Peiverun che morda,
Fas agl agien cor affrunt,
El de tut regorda!

Gion de Chrestas.
Avon palazz dil retg Ludwig
Stat Gion de Chrestas guardia,
Ord sala sgolan radis glisch
Curdont sin Gion en arma.
In um sc'in culm, d'in tschess siu êgl,
Siu frunt viult en rubaglias,
Las fatschas brinas, nu' ei paregl
De bratscha, pugns schuialas?
Siu êgl pitgiv va traversont
Atras la notg, la nera,
Sur culms van ses pertratgs sgulont,
Si Chrestas tscheiver sera.
„A quella razza far pastur
De pizs, puccaus e franzlas
Survir il retg, la Pompadour
E tut las stodas stranzlas!
Ferdar 'von porta mughigliems
Et tut quei dultsch bien pavel,
Vegliar sur quei trist gaglinem?
Na, porti vi igl giavel!"
Cheu se presenta 'von nies Gion
La veglia de Flutginas,
Sil moni scua cavalcont:
„Si Gion, davos, fustgina!"
— 131 —
Si Chrestas Gion ei arrivaus
Da mesanotg il tscheiver,
Saltau, murau e selegrau,
'Gl ei propi stau oreifer.
E mond encunter catschar dis
Ei Gion se mess sin scua.
Prest stat el guardia a Paris —
Cun pli ni meins premura. —

La via veglia dil Lucmagn.
Ti vas genont atras la val
En storschas e carauns,
Da Cuera si e sul Lucmagn
Tras praus, uauls e vitgs, uclauns.
Ti plaidas ord sut tschentaners
La sort da bia humans.
Ti has manau ils gronds hermers
Da Ruma tiels Germans.
E has plirau culs sclavs germans,
Cumprai spel Rhein el Nord,
Che mavan sut il giuv roman
Survir en trista sort.
Ti has portau ü retg Ludwlg
Tras Medel vi Mustèr,
A retgs e princis, tac e tic
Mussau ü crest Mumpè.
Tras nos uclauns has ti manau
Ils mêls e lur berniers.
Els ein vegni, sgiavlont empau,
Tier biars e buns ustiers.
Ti portas nus cun bia favur
Ed er nos descendents,
Mo ü comfort cun il vapur
Banduna tei el temps modern.
— 132 —
Dentont 'gl ei ver, ti has raschun,
Ti gaudas nov' onur;
Uss vegn igl auto, quei tafun!
Fagent nova ramur.

Avon tegia.
Ussa s'aulza la brentina
E se ruschna ord la val;
Dieus pertgiri da purginas,
Quei fuss trist per mes vadials.

Ils daners bluts.
Ils daners bluts, quels fauls compogns,
Sprezau vai jeu els adina!
Els vegnan e van sco trests tartogns,
E lain mei ella carplina.
Biars buns amitgs ein stai pli mals,
Salvau han els la rateina,
Han vaccas e praus e perfin cavals
E dunn' ed affons, che scadeinan.
EIs han raschun, quei ei pulit,
II mund vul ge de quell' èra.
Ieu vivel dentont e beibel miu sitg,
Domondel: pertgei ton canera?

Pastgas.
1911
Co legra mei quei tschiel staliu,
Las vals en flur, ils culms en neiv;
Uss ha 'gl unviern per nus finiu,
Merlotschas fan oz pleiv.
Ge jeu podess cun ardiment
Sgolar cun ellas tras nies mund
E schar udir miu legherment
Da cor en in bi sun.

— 133 —
La madonna raffaela.
Glisch tardiva tras rudiallas
Va sill' orfn' en letg curdont,
Silla fatscha, sillas nialas,
Sin ils êgls aunc terlischonts.
Êgls carins, che uss' se ferman,
L'opra gronda veneront,
La madonna raffaela,
Sur ils nibels s'avanzont.
La carezia d'ina mumma
Vegn da tschiel leu salidont,
Nossa orfna, che banduna
Paupra vita, selegront.
„Mumma" di beada l'olma,
Iu suspir d'in cor legrau,
„Mumm' en tschiel uss vegn ti' orfna,
Oz has ti mei liberau."
El plumatsch lu croda l'orfna,
Ch' a schi ditg gia endirau;
Raffael e sia opra
Han siu cor en tschiel portau.

Urbida.
La mumma porta siu affont
La teissa senda si:
„0 Valentin, ti pussent sogn,
Exaudi mes suspirs."
„Lai ti a mi miu car bambin,
Miu bien solet confiert,
Ni dai a nus beada fin,
Prepar' en tschiel albiert."
— 134 —
La stgira notg ein arrivai
Sil culm ils pelegrins,
Ed en caplutta lu entrai
La mumma cun siu pign.
Ils emprims radis han catau
Duos baras 'von 'gl altar.
In rir sin fatsch' ha palesau,
Co Diu sa grazia far.

Nus mein a Ruma.
Ils legionars cun lur spadun,
Cun lonscha e cun scut
Caminan leu sul stretg stradun,
Pertut tras bovas interruts,
Ni culms ni vals pon retardar,
Lur cor entscheiv' a giubilar:
Hallo nus mein a Ruma!
Tras tschentaners ei bia vargau!
Mo tgi ein quels compogns
Cun barba cotschna, bi êgl blau.
Che vegnan ussa cavalcont:
Vus Rets cun nus oz selegrei
E bien viadi giavischei,
Hallo nus mein a Ruma!
Biars guelfs e nobels ghibellins
Arrivan a cavagl;
Ei van en roschas senza fin
Tras nossas stgiras vals.
Ei van la via tut ils onns
Sin ils fastitgs dils perdavonts:
Hallo nus mein a Ruma!
In desideri mai capiu
Els meina viers miezdi,
Quei anim grond ha mai faliu
— 135 —
E clom' aunc ozildi
Cul ambiziun dil losch guerrier,
Cun Conradin, il cavalier:
Hallo nus mein a Ruma!

Ils Svizzers a Mainz 1813.
„Nies grond Marschal mo meina
Nus el combat viers 'gl inimitg,
Mo paga nus, quei ei buc memia,
Dapf Moscava sei gia ditg."
Quei din a Ney ils Svizzers
En retirada suls confins,
„Nus vein ni batz ni rizzer,
Mo foms sco lufs nus oz pitfn.
„Mirei", di Ney, „sin mes franzos,
Buc in lamenta, dat sinzur,
Ge tals guerriers, quei ei famos,
Els battan tuts mo per l'onur."
„Quei ei endretg, Signur Marschal,"
RepUc' in Svizzer bein dischent,
„Scadin che batta natural
Per ses pU gronds basens."

In purschi.
Tier in purschf en in puoz tschuf
Vegn in tschut ner tut contristaus
E di pUront: „Cun tgei peil luf,
Tgei zeiclas d'aur eis ti curclaus!"
„Mo schi" sgregn' ü purschf,
„Nobla olma, bi vestf!"

— 136 —
In mulin.
Cheu schai il vitg avon mes êgls
Plascheivels en bi ruaus;
La sien quieta giuvens e vegls
E siara buccas de puccaus.
Pupratsch carstgaun, che stoss curdar,
Sco in garnitsch tras lur mulin,
Ei molan tei e tut tiu far
En crestgas e farins.

Si prada.
Sun soUtari fin compogn
Si prada cun las vaccas:
Vul dir, ils pelischs resalvont,
Persuls de nossa razza.
Els ein da vegl en sozietat
Fetg consequents buns soziaUsts,
Han gronda attascbadadat
Per tgauns ed idealists.

Il medem.
Jeu sundel ius in ferm galopp
En mes buns giuvens onns,
En sialla dau aunc empau schlopps,
Udiu ils tgauns urlont.
Ed audel jeu uss cun caschun
Davos mei tgauns urlont,
Pertratgel jeu: els han raschun.
Jeu mundel a cavalcont.

— 137' —
In optimist.
1909
Jeu sun cuntents, ch'jeu sun de Medel
E buc de London ni Paris;
Cheu pauc se mida ni vegn veder
Priu or' mattauns, fein e risdiv.
Jeu sun cuntents, ch'jeu sun de Medel,
Fagei mo beffas cun mes schnecs;
Ei dat perderts e tups en regla,
Mo sco 'ls de Medel gnanc tiels Grecs.
Jeu sun cuntents, ch' il mund se mova
Ed ei rodunds entuorn, entuorn,
Aschia sai jeu ordadora,
Ch'jeu stun el centrum de quei mund.

La sera.
Viers ü Badus il di dabot se sbassa
Sur pizs e vals va vinavont siu git,
Ei vegn la notg e rasa sia rassa,
Pertgira tuts, cun vizzis e vertits.

Primaverâ.
0 neu ed admira
La biala natira,
L'alp e la prada
En nova parada.
0 conta legria,
Ge nuot pli endira;
Sur tschiel e la tiara
Legria se rasa.
Amur, ti carina,
Ti tuornas adina
Sco nibels sin viadi
Tier figls e beadis.

138 —
Pastgas damaun.
1911
Tras nossas vals resunan
Bials tuns melodius;
Ils zenns el cor intunan
Pertratgs misterius.
II tschiel ei tut en gloria,
La pizza ha tschupi:
Tut porta en memoria
II pü legreivel di.
Oz ha sia careziaU
tschiel nus palesau:
El cloma en leteziaVegni
enviers Emaus!

Igl emprim d'Uost.
Ei cloman Us zenns
Tier tei tutpussent,
E tiu pievelet
Cun legria, deletg
A ti vul engraziar
Per tut siu beinstar.
Benediu has cun rugada
Matg e stad ils praus e pradas;
Ti' ègliada ei rasada
Sur ils culms e la vaUada,
E la glisch de libertad
Schai sur la humanitad.
Laud a ti nies grond scaffider,
Grazius pussent spendider,
Salva nus tia favur,
Tutpussent benefactur!
Veglias ti pigl avegnir
Nossa patria benedirl

— 139 —
La damaun de stad.
Ti biala damaun d'in di de stad
Ti lais mei maina lartg,
Verdura rienta, ventira flurenta,
Ti eis miu intim pertratg!
En giuvens onns hai jeu plirau
Sur tgeua, raodesta sort;
II grepp, 'gl uaul vai pauc stimau,
Quei eran spir grugns macorts.
Per gronds marcaus er' jeu alerts,
Dad els hai jeu semiau,
E praus- e pradas cun lur verd
Hai jeu lu pauc gustau.
Seseval jeu sin miu carpun,
Miu êgl sur tut la val,
Pertratgs portavan mei sparuns
Enviers mes ideals.
Ti biala damaun d'in di de stad
Ti lais mei maina lartg;
H grond vast mund ei vanadat,
Jeu hai mo in pertratg!

'Gl atun.
Ed ussa vegn quei nausch compogn
Cun suffels e freid e favugn,
E mazza tont sco '1 dat domogn
En nos curtgins e funs.
Mo ina flur ha grazi' anflau
Flurescha soletta a ti!
Tgi ha ad ella forza dau,
De viver aunc in di!
Mo prenn ti ella, bien amitg,
Emblida U criu della sort;
La flur ei ge in bien fastitg
De vita sper la mort.
— 140 —
II mund ti porscha bein savens
Bia temas, anguoschas, dolurs,
Mo gauda el cun ardiment,
Cul dat a ti favur.

Mias rimas.
Miu voler e ponderar
Passan cheu en rima,
Mia vita e miu far
Van tras mia plima,
E quei ch' en vit' ei separau
Tras in tschancun de temps,
Ei cheu en rima vischinau
El sentiment present.
Sul temps passau rin mitigont
Affonza ed amur,
E sin miu Diu mo sefidont
Ves, jeu egl avegnir,
Jeu porschel en dischent rudi
Beai bials dis de matg,
E desideris e pertratgs,
Unf en in tschupi.
Ei tscheu e leu in cert contrast,
Che ti sas buc capir,
Pren ti el mo buc en malart,
II mund se conterdi.