La storia de n vedl y de si musciat

Questo testo è incompleto.

Zacán fòve-l ’n bon vödl, da-uğín da utant’ ani, griš, sà-ŋ bën, y las; ’l udòva föter puec y audíva mò mancul; pò òve-l mò tan d’ autri deföč, che ’ŋ à, can che ’ŋ ie vödli. Ma del röst s’ en stašòve-l bën; ’l fòva anzi ’l mağer paur del luec. ’Nchina mò òve-l vivù zënza tan de pensieres y festideš, böl chiet y cuntënt, y davia de chël fòve-l unì tan vödl. ’L fòva pò ’n drë’ bon crestián, ’n gran amíc di pröveš y di capuzíneri; y can che i univa a petlè, i dašòve-l for de böla gran turnèdes de smauz; per chël òve-l ’nce la benedešión te cësa y dlonc òra per si campagna.

Ma audíd’-ma cò che la i ie suzeduda n’ jëde. ’N dí òve-l ciarià sú si mušát per menè na sama de uele te na cësa de ’n gran segnëur, bën de bò’ da lonč da si paöš. ’L se mët ’n streda, va böl plan dan òra, y se tira dò ’l mušát tela ciavazina; ugne tant muesse-l petè ’n pitl svèi y trè ’m pue’ plu tel zigl, che ’l s’ òva menà ’ntëur la man drëta, arğá che ch’la frèda de na bösta univa tan plan dò y s’ ëssa gën fermà ugne mumënt. ’Nši va-l böl plan inánt zënza cialè no ca, no dla, mè-drë ’nši sëura pensier, y ruva ’ngalin te ’n bòsc. Ta möz ’l bòsc, pròpi ulà che ’l fòva ’l plu toc, stašòva trëi capuzíneri schendui danter i rames y la daša; i teniva i braces ’n crëuš sul piet, ’l cë dan ğú, y sëura-via s’ òv-i tra la capuza. Ala semöia paròve-l trëi bon coši, adös de puere grames, anzi schèše trëi vöre eremíč. Vo minerëis, che chiš trëi capuzíneri sibe stač iló a cunšidrè ’l ciel y la stëiles, y a fè penitënza. Ma dëss-i pròpi ve-l dì, chi che ’l fòva, y per cie ch’ i stašova ’nši iló? ’L fòva trëi lèreš, furníi da capuzíneri, y i stašòva iló a passenè sú a ğënt per pudëi i scašinè òra.

Èco, žën ruva iló nòš bon vödl cun si mušát, tan dala mesèria, che ’l ëss’ menà piciá a duč auter ch’ a ’n lère furnì da capuziner. Ma la vöciáia de ch’l bon còšo i à ’mpò fa ’m pue’ de ’mprešión a chi cueres del röst tan dures y crudiei. Cie se ’mpëns-i de fè? D’ i tò ’l mušát cun sama y dut, sà-ŋ bén, ma cun böla maniera y zënza i fè tëma o ’l sprigulè. Anzi un d’ ëi, che fòva ’n drë minción y bon da cuienè la ğënt, se-l’ à riëš ’mpessèd’ òra, cò ch’ i pudëss’ la fè franca y ’mpò mè-drë fè ’n pitl gspas. Cò fèše-l? ’L i va dò böl mugöl al bon vödl, che fòva d’ intánt passà via zënza i usservè, y i autri doi i vën böl plan dò ad ël. Pernanche ’l pöia ’l mušàt, slonge-l böl mugöl y böl a chiet la man sëura ’l mušát via, y desciola te ’n mumënt la ciavazina, ma cun na franchëza y na svaltëza única. ’L mušát rösta destacà zerúc, y ’mpö d’ ël se taca ite ’l lère. Riëš se tire-l ğú la capuza, ficia ’l cë tela ciavazina, se-la tën drët bën ’ntëur ’l còl, y va dò al bon vödl y pròva cun si zòchi de fè dò i vares de ’n mušát; y ’l puere vödl ğiva mè-drë for böl dan òra, zënza cialè mèi zerúc. ’Nši fòv-i ğič dui doi ’n bon tò’ de strèda. Ma can che ’l lère òva pedù calculè, ch’ i autri doi se-l’ ëss’ muchèda cul mušát, s’ à-l mè-drë fermà ta möža strèda, š’che na böstia che fèš ’l restier. ’L vödl, zënza cialè zerúc, pròva de ’l fè unì dò, i dà ’m pitl struf tel zigl, y diš böl muğöl: “Arri.” – Ma ’l mušát ne se muef plu no fruz no frögul. Y nia ne ğòva: no i dè la bònes, no i dè la ríes, no trè cun duta fòrza tela ciavazina. Finalmënter s’ ëute-l ’l bon vödl, y vëiga, che ’l mušát ie deventà ’n capuziner. Dala gran marueia n’ ësse-l adös no plu cherdù a si uedli. “Pu chi sëis-a?” ’l damande-l, “y ulà ie-pa mi mušát?” Y ’l lère i respuent drët da omel y da smieler: “Mi bon uem! Je son vòš mušát; perdunë-me: ’l ie möfun mesèries del mont. Ëis la bontà de me scutè sú, pò ve cont-i, cò che la me ie suzeduda. Mi bon uem! Je son, š’che udëis, ’n capuziner; vivòve retirà dal mont te na pitla zèla de ’n cunvënt cun fè penitënza y urazión. Ma ’n dí òv-i urtà a rumpì na scudöla, ruğënta y nueva, y ’l guardián m’ à dat na drëta remenèda y per castíc è-i messù deventè per cin ani ’n mušát y viver tan giut sot-al bachët. Pensëde vo, tan d’ jëdeš che mi puere spinèl à messù purtè de biei gran pëiš y tenì òra striches ; ’l röst pudëis ve ’mpensè zënza ch’ èbe drë’ de ve-l cuntè. Ah, še chëstes n’ ie còsses da bradlè y da menè piciá, da cie dëss-uŋ-pa pò bradlè y se fè cumpašión? Ma finalmënter ie passà ’l tëmp, che dòva durè mi castíc; ši, pròpi ’ncuei ie-l òra ’l tëmp, y š’che udëis, sonže žën inò chël da prima. Gën ue-i me desmencë y perdunè, mi bon amíc, dut cant chël ch’ è sufrì y patì; perdunë-me ’nce vo a mí.”

Še bën che nòš bon vödl cherdòva dut y se gudòva de vèlc de na còssa tan straurdinária, òve-l ’mpò ’nce na cërta mueia de messëi unì mè nsì te n’ jëde dal uele y dal mušát. “Bën, bën,” diše-l, “cun vo y de vo sibe pu-mè chël che Idie uel; ma ulà ie-pa revèda la sama de uele?” “L’ uele,” respuent ’l lère, “ie unì purtà y cunsegnà per miracul tela mans del mëune del cunvënt, y žën pudrà-l ’mpië sú al mancul n’ an̄ ’ntier na böla gran lun tela lampa, che vèrt dan ’l autère de sant Antòne, y a vo v’ unierà-l perdunà per ugne gota che vèrt ’n piciá. Y žën, mi bon caro vödl, ie-l ëura, che vède inò zerúc tel cunvënt. Adío, stašëde bën, a s’ udëi.”

Pudëis ve ’mpensè, cò che ch’l bon vödl ie restà iló ’ncantà, danter bën y mèl, cuntënt y mpò föter descunsulà. Ma zënza pensè ’m pöz via y ca, cie che sibe o ne sibe, dà-l riëš ëuta, y va a cësa. Per ’m pöz de tëmp ne fašòve-l ni’ auter che pensè dò a chël ch’ i fòva suzedù, y cunšidrè ce vita santa ch’ i mëina ti cunvënč, a vöster ch’ i vën tan castighèi per ugne pitl fal, y ch’ i muessa fè tan de penetënza.

Chindeš dí dò fòve-l marciá de bestiám. Ce fèš i lèreš? Böl da galantòm, mëin-i ’l mušát ch’ i òva rubà, a vënder. Y l’ à pròpi ulù vöster, che nòš bon vödl vëde ënche a marciá. Pernanche ’l ruva sula fiera, y che ’l à cialà ’m pue’ ’ncantëur, i pèr d’ udëi ala semöia, no sè še dëss’ dì si mušát o ch’l puere capuziner. Pò va-l ’m pue’ plu da-uğín, ’l cunšidra mò da una pèrt, mò dal’ autra, y diš tra sè ’nstës böl a chiet: “Die me – l perdone! Ch’l puere capuziner à inò urtà a fruzè vèl scudöla, y ’l padre guardián i à de segúr inò dat zënza remešión la sòlita penetënza.” Depò i va-l da-uğín y i diš sucrët da na urëdla ite: “Sëis-a vo?” Y ’l mušát pëta ’n tèl föter brèdl, che ’l bon vödl se pënsa y giudicöia che ’l damande purdenanza. Dala cumpašión che ’l i fèš, se ressòlve-l zënz’ auter de ’l cumprè a ugne prieš, y de se-l menè a cësa, y de ’l tratè for drët bën, ’nchin ch’ ëssa da durè ’l castíc y ch’ l puere còšo recevëss’ inò ’l perdón. Böl riëš va-l da-uğín a chël che ’l à da vënder, y zënza marciadè ’m pöz, i piet-l y i dà dut chël che ’l damanda, se-l tòl y se-l mëina böl plan a cësa; y pudëis bën ve ’maginè, še ’l s’ arà ’nfidà a sentè sú.

Can che ’l ie revà a cësa, s’ à-l ’nğignà na böla stala; dant al dut i à-l fa dè ğú la rocia, pò l’ à-l sblancheğèd’ òra, y pò mò depënt’ òra. Y žën ne la cunšidròve-l plu š’che na stala, ma š’che na zèla. Y davia de chël ne lašòve-l degún auter bestiám la-ite. Veslè ’l veslòve-l for ël ’nstës cul miëur fën, de böl diguei y cun de bòna blava. Cun ’n tèl guiërn se sà che ’l mušát messòva se ’ngrašè, y giatè ’l pëil fin y lucënt. Y pò ğiva ’l bon vödl mò ugne tant a ’l stridlè, ’l lavè y ’l puzenè drët böl.

Se sà, che n’ ie ği via giut, che la ğënt à scumencià a muferlè y a ’l dì òra francamënter, che ch’l uem muessa vöster unì de cervöl o al mancul fantinè òra de mesura a vöster che’ l fèš ’n tèl fè cun ch’l mušát; ma ël cuntinuòva a dì mò plu franc, ch’ i udrà bën te ’n valgún ani, cie che sarà da nuef de ch’l mušát, y a zèrta persones i cunfidòve-l gor duta la stòria. ’N fòva danz ’nce de chëi ch’ ëssa tòš cherdù, che ch’la fötra böstia sibe vèl d’ èxtra. Te cin ani dunque dòve-l suzöder zöche d’ èxtra limpèa.

’Nfati, can che ’l fòva da-uğín dai cin ani, ğiva nòš bon vödl mò plu suënz te ch’la böla stala a cialè dò, še ’l ie vèl da nuef; y cun ël univa ’nce vèl autra persona de cunfidënza a i fè cumpanía, y stašòva ëures ala longia iló ad aspitè che suzöde ch’la mudazión, che ch’l puere mušát devënte inò capuziner. Passa i cin ani y nia ne devënta. Žën ne savòve-l cò se ’ndì ’l bon vödl, y scumëncia a pensè dò cò che la pudëssa vöster; y ’ngali i ie-la tumèda ite. “A un che toma zerúc tel medömo fal, i dà-ŋ ’l segondo jëde ’n mağer castíc, na penetënza che dura plu giut.” – Davia de chël à-l cuntinuà a ’l tratè ’nce dò i cin ani for drët bën, anzi ’nfina che ’l ie mòrt, ’ŋ pò dì, dal blo’ gras che ’l fòva deventà.

Can che ’l fòva mòrt, òva ’l vödl ’n vöre ferdrús y s’ à ’mpessà, che ’l guardián ’l òva-pa möfun plu segúr castigà y cundanà a deventè y restè mušát tëmp de si vita.

Sta stòria ie metud’ òra a pòsta per mustrè, cò che de rie ğënt per pura malizia y cun blo’ bauğíes pròva, no mè de ’ngianè la bona ğënt, ma ’nfina-mèi de mëter ’n ridicul la virtù crestianes y la santa religión. Schivë-ve y temë-ve da chëi che rešona gën di pröves, di capuzíneri, dela múnighes i di cunvë