Rätoromanische chrestomathie X/Obligs dogni Offici

Da Wikisource.
Obligs dogni Offici

../Il cudasch dell'Ortographia et davart las Chiartas ../Alchiüns Pleds IncludiIntestazione 10 maggio 2023 75% Da definire

Il cudasch dell'Ortographia et davart las Chiartas Alchiüns Pleds

[p. 182 modifica]

OBLIGS DOGNI OFFICI.

Obligs dogni Offici.

(Ineditum nach dem Cudasch da Visnanqua da Valcava.)

[f. 56r] Ils sigrs dal Saidesch nel ano 1833 in Valcava ridonats, în consideratiun chia las obligatiuns chia ogni superiur ê suprastand da noss Terzal assuma & veng tras saramaint nel atto da si’ ellectiun costred d’observar, non constan absollutamaing in alchün statud ô tschantamaint, dimpersaj sollum süls pünchs ch’ils vegnen proponüts à buca als nov ellets per consequenza facilmg pollan gnir neglets & curots in lur uniformittà ô daffat exposts in different sensu; haun stimond da effettuar in bain public ordinà àl sottascrit da collectar insembel quists obligs dogni separat offici, & siond quist esequi, ais propost al hondra public, & dopo il rifles dün ampel temp, ais nel decuors dal an 1836 aprovà & ordinà d’incorporar à nossa Ledscha.

§. 1.

Circ’ils sigrs dal Saidesch.

Cura tals saran avant il Fiscal præsentads: schi cun ün adequat dischcuors ils praparara il Surcumün al’attentiun, & dapo ils dess tras il scrivond gnir prelets lur observanza consistenta nels sequents punctums, cun Ledsch & bachett’in maisa. [p. 183 modifica]

[f. 56v] Vus sigrs dal Saidesch observarauet.

1.) Chia il rodel per ils officis in noss Terzal ordinà nun vegna negligi ne interot, mo chia vegnia ad ogni mantun & comün comparti ils officis & plazas chil pertuochia.

2.) As flisagaross à tuott voss pussibel da elleger homens quallifichiats pro ils officis chi vegnen elleds.

L’hura ils vain prellet il contenutto dal saramaint.

Vus sigrs dal Saidesch asumarauet huossa cun detta stendüda per stret güramaint avaunt voss güdisch terester & avaunt Dieu chi perscruttescha ils cors & ils ranuolgs dal hom & veza tuots noss impissamaints & jdeas. Vus jurauet nempe, da far ün fidel & güst adôver dalla grond’authoritad chal Terzal as confida & usche da far in quant mai possibel et chia las circonstanzas permetten, üna prudaint ellectiun sainza reguard d’amicitia o dischmicitia, ê sainza retschaiver duns particollars ô mallas apusaivlas recomondatiuns; item havair in ölg las circonstanzas et il bain public, ê privat, rifletand bain las sequellas chi poun resulter our d’üna mal [f. 57r] ponderada ellectiun, d’ün sullet di chi dürra voss uffici et mals dün oñ inter & plü, item jürauet d’agir & sequïr tenor ils motivats articuls & ledscha senza fraud & malla fai taunt vaira co havair da render quint al Divin Ellectur & Legislatur avaunt seis jüst jüdici.

Formula dal Saramaint.

Tuot quai chi m hais prellet — & da mai bain inclet — promet fidelmaing — da sieuver & salvar — taunt vaira co chia Dieu & la sonchisma Trinitad m’asista. Amen.

Obligs dal Landama.

Ils quals medemamaing dopo compars & cun ün adequat dischcuors manifestà si’ ellectiun, schi il vain cun tuotta forma tras il scrivond prellet il sequent:

1.) Promover il Plæd da Dieu ê dalla sonchia Baselgia & vend° Ministers da quella.

2.) Protteger & promovair la santificatiun dal dy dal Sabath.

3.) Protteger tuots güsts dretts dal Tersal.

4.) Proteger l’orphen & la vedua tenor proveda la Ledsch’& jüstia retscherchia.

5.) Gnand as manifestar mal indicis unitto il Fisco inquirir il mal & insembel al corp da Magt. punir quel, tenor Ledsch & merit, accio il [f. 57v] bain & bun orden vegna promovü.

6.) In tuottas causas civillas, schi sun damicabel, schi decider insembel al Magt tuot quai chia jüst & apusaivel ais & schi va per jure, schi [p. 184 modifica] presidiar il Magt, è procedant la forma jüdicialla, dapo santi pro et contra instar al Tribunal per üna jüsta jüdicattura.

7.) In tuots affars chi perpiglan à nossa Drettüra & al stadi, convocar ils Surcumüns dals trais Terzals & fand bsöng dels vottums publics, far tour sü tals fidelmg & corisponder inua saspetta et agir in simillas circonstanzas & ocurenzas à benefici dalla drettüra & dilletta Patria.

8.) Saramainter l’inter corp in Criminal.

9.) Sieuver & salvar tuottas Ledschas aplicablas, decrets et organicas institutiuns et indrizamaints, taunt da Comüns co dal Pajais.

Sün quistas spetta sia schüsa & scha quella legalla nun ais schi il vain prælet il

Contenutto dal Saramaint.

[f. 58r] Vus Landma nov ellet per nossa hta Drettüra faross huossa il jüramaint al Omnipotaint — et Omnisciaint Dieu da deffender sia jüstia & honur sco eir tuots jüsts dretts dalla Drettüra & Terzal — dal orphen & dalla guaivda chia ad üngün nun d’ vainta tort. Item da jüdichiar las causas taunt per amicabel co per juro jüst & impartialmg tenor drett & radschum; segond las existentas Ledschas & statuds dischponen, il tuot tenor voss pussibel, bain savair & conscientia. — Vus jürarauet d’havair maun pro alla legalla & jüsta procedura jüdicialla, cusegler & decider sainza tour duns ô preschaints, sainza resguard sün amicitia ô dischmicitia — sün terêr ô fullaster è sainza respett humaun. — Vus jürarauet melginavaunt sco Landama da exequir & far exequir tuots ordens & decrets jüsts & legittims derivants da nossas Superiuritads conföderallas & cantonallas & aspetantas à voss uffici — sco eir las incombenzas chal public da nossa Drettüra veng à s’incharger insembel cun ils Surcumüns et agir in tuots affars simels fidelmg. cun buna fai et senza fraud taunt co render quint al jüst jüdizi da Dieu.

Formulla per il saramaint, da dar sco sollit.

Tuotta la verba — chia manzunada ais — et da me bain per inclet — vögli sieuver & salvar — fidelmg & sainza malla fai — taunt vaira co Dieu masista — et la sonchisma Trinitad amen.

[f. 58v] §. 3. Obligs dal Bachettari.

1.) Promover il Pled da Dieu, da sia sonchia Baselgia & vends Ministers da Medma.

2.) Protteger & promover la santificatiun dal s: di dal Sabath.

3.) Defender tuots güsts drets dal Terzal.

4.) Protteger l’orphen & la guaifda tenor prescriptiun legalla & jüstia retscherchia. [p. 185 modifica]

5.) Gniond manifestà mals judicis inquirir il mal & insembel al corp da magistrad punir quel tenor merit & ledscha vigenta accio il bain vegna promovü.

6.) In tuottas causas & differenzas, dopo inclet il pro & il contra, tuot vis & pondera matturamg insembel al corp da Mgt. saja per juro od amicabel, dar sü supra üna jüsta jüdicattura, segond ledscha & jüstià.

7.) Saramentar il corp da magistrad in genere.

8.) Exequir las ledsches & tuottas organicâs institutiuns locallas & chantunallas chi competten à voss offici.

/ Qui seque la schüsa. /

Contenutto dal Saramaint.

Vus sco bachettari da noss Terzal jurauet huossa à Dieu ün formal jüramaint da promover primieramaing sia jüstia, & invigillar chia ad üngün [f. 59r] dvainta tord, ne al Terzal in general — ne al particular — amomain al orphen & la guaifda sur chalchià — jüraross melginavaunt, da jüdichiar supra quellas questiuns chi s’ vegnen propostas tenor voss pusibel bain savair & conscientia — tenor las vivaintas ledschas & sauna radschun — sainza partiallitad, ne per chiar ne per lêd, sainza riguard d’amichs ô d’inamichs — del terêr ô fullaster observand saimper legalla ê scrupulusa forma judicialla. — sainza retschaiver duns ê premis il tuot impertuot sainza malla fin ê malla fai — sco havais mizacurra da corisponder al jüst Tribunal et judizi da Dieu.

(Forma dal saramaint sco §. 2.)

§. 4. Obligs dal Surcumün.

1.) Promover il lod dal pled da Dieu & da sia s: Baselga.

2.) Proteger & promover la santificatiun dal dy dal Sabath.

3.) Deffender l’honur & jüsts drets da noss Terzal.

4.) Proteger orphens & guaifdas in chasas güstas & apüsaivlas.

5.) Havair la debitta chüra per ils recapits da nos Terzal.

6.) As manifestand mals, jndizis cunter il bain viver & pollizia perquirir il caas — è fand bsöng tour sü süartads per offaisas in litta. — il tuot reportar al Jüdisch & instar sco Fiscal, chia jüstia seque [f. 59v] observand svess ê fand observar las ledschas & ordinatiuns locallas & chantunallas aplicablas als caas & circonstanzas.

7.) Non lascher domicilliar / cognoschaintamaing / üngüns forests in noss Terzal zainz ils far mantegnir lur legals & ligittims palperis. — ittem per lur süartads nel löe tenor dischpost dalla ledscha da 1823 & 1836.

8.) Obedir allas clamadas dal Landma regte et insembel als otters Surcumüns tegner la corrispondenza suot presidio dal Landma p tuots affars [p. 186 modifica] chi perpiglen la patria, taunt con las superiuritads co cun lester & fond bsöng da sentimaints publics, schi tuor sü quels & als remetter inua saspetta, et in general sco prüm representand da noss Terzal avaunt ils Terzals agir tuot à benefici da quell & nossa chara patria.

9.) Tegner jüst quint dallas intradas & expensas dal Terzal & in fin da voss uffizi render jüst & rial quint.

/ Seque la schüsa. /

Contenutto dal Saramaint.

Vus sco Surcumün ê Fiscal da noss Terzal, nov ellet, jürauet huoss’à Dieu da promover seis pled & sia jüstià, sco eir diffender las jüstas radschuns taunt dal Terzal, co da minchia particullar, chi non d’ vainta tord. Vigillar chal mal [f. 60r] vegna puni, et chia las ledschas, ordinatiuns & buna pollizia rivan in noss Terzal. Ittem jurauet dagir sco ün noss fidel representand avaunt nossa Drettüra, güdand à diffender si’ hunur & seis drets. — Avair maun pro al’observanza dallas Ledschas & organics, indrizamaints, publichiar ils ordens superiurs et observar tuot sainza malla fai & malla fin, taunt sgür co havair da render quint al Omnipotant Dieu

/ Seque il saramaint tenor §. 2. /


§. 5. Obligs dal Lotinent & Jüraders.

1.) Promover il pled da Dieu & da sia s: Baselgia.

2.) Promover la santificatiun dal s: di dal Sabath.

3.) Sustegner ils jüsts drets da noss Terzal.

4.) Proteger l orphen & la guaifda tenor provisiun legalla.

5.) Scoprind qualche mal jndizi, dar exacta rellatiun al Fisco & insembel ad el inquirir & punir il mal, procedand legalmg tenor merit & ledschas provedan.

6.) In tuottas differenzas sentir il pro & contra, & dar sü supra üna jüsta decissiun, saia per juro ô per conpromiss, tenor radschun et impartialla jüstia ritscherchia.

7.) Obedir à tuottas banidas & esser secret in tuots cussalgs & sentenzas.

8.) Salvar las ledschas et ordinatiuns existentas dal Terzal [f. 60v] et chantun chi competten al Offizi magistrattual.

/ Seque la schüsa. /

Contenutto dal Saramaint.

Vus Comember da Magistrad in Criminal ê Civil jurauet huossa à Dieu l’omnipotaint da diffender sia honur et jüstià, sco eir tuots jüsts drets & ledschas dal Terzal & chantunallas, con administrar impartialla [p. 187 modifica] jüstia per ün & scodün tenor voss obligs præscrivan, sainza rispett dallas persunas — sainza tuor aint duns ô recomondatiuns malgüstas — sainza rispet da terer ô follaster, — d’amicitia ô dischmicitia, observond netta & scropolusa formallitad jüdicialla, tenor voss megler bain savair & pudair, agir tuot güst, sainza malla fin & malla fai, taund exact co il regorus quint da render insacura al suprem Jüdisch dals Judischs avaunt seis Jüst ê Divin Jüdizi

Forma dal saramaint à §. 2.

§. 6. Obligatiuns dal scrivond.

1.) Assister nel promover il Pleed da Dieu sia s: Baselgia & santificatiun dal s: di dal Sabath.

2.) Istessamg nel deffender ils dretts dal Terzal.

3.) Scriver tuot que chi s’ vain cumandà da voss legitims superiurs, saia in forro complet ô partim da medm [f. 61r] exact & fidelmg, sainza passiun & malla faj.

4.) Deriger ê costodir ils protocols & actas insembel à lur Beilages — jtem conserver tuotas attras scrittüras ô chartas da corispondenza chia voss superiours stimen in bain da s’ confider, quallas pudessen servir al bain del Terzal ô al forro.

5.) Observer interotta, secretteza dals cussalgs ê sentenzas chial, Jüdisch ê suprastands gnaran à salvar ê proferir, simelmg ôbedir à quallunque banida da medm.

/ Seque la schüsa. /

Contenutto del saramaint.

Vus actuari nov ellet per noss Terzal / û drettüra / tuchaross huossa cun voss maun drett la bachetta jüdizialla in maun da voss legittim jüdisch regte, per signal dün effetiv jüramaint, suot il qual sobliauet d’observar strictamaing voss obligs prellets, tenor vos pussibel ê bain savair sainza rispet humaun fidelmg diffender ê sustegner l’hunur da voss superiuors, justamg, tuot cun buna fin & buna fai tenor ledscha et üna netta ê püra conscientia dictescha

sün il che il vain lascha tucher la bachetta.