Poesias (Caduff)

Da Wikisource.
Gian Caduff

1920 Poesias Intestazione 20 ottobre 2015 25% Da definire

Poesias da Gian Caduff


Poesias da Gian Caduff.

La vusch dil Dein.

Serein' ei la sera, spei Rein jeu sesel
E contempleschel montognas e vals.
Las pezzas de neiv quarcladas jeu vesel,
Vischnauncas, uclauns, clutgers e castials.
Aunc betsch' il solegl las pii aultas spundas
Avon che ceder al stgir e sbassar.
Miu egl uss sedrezza silT aua, las undas,
Che legher tschalattan ad in tschalattar.
Tschaffonta, sublim' ei la melodia,
Cul Rein seliera eneunter ils cuschs.
Miu cor ei surprius de quest' armonia,
Che tuna sco sontgas divinas vuschs.
Jeu teidlel plein veneraziun, plein stemma;
Cheu mira! avon miu egl human
Sesaulza ord' Talva tremblonta spemma
II „Dieus" de nies giuven Rein roman.
La barba grischa e grischa las gnialas,
Ils egls, che ardan sco dus tizuns,
Scurlont il bletsch dellas schuialas
Entscheiva „Renus" sur noss babuns;
„Quei eran umens, tes babuns,
Ge, crai a mi, miu mat:
Tes babs tenevan en honur
Lur dretg e libertat.
Ge pauper quel, c'ha vilentau
II pievel sursilvan.
Cun fridas han ei ord' lur val
Chitschau il nausch tiran.
— 124 —
Bein han in temps ils castellans
Laghiau sin lur castials
Ed engolau dals purs prumens,
Pors, nuorsas e vadials.
Mo gleiti han a lur malfar
Fatg ina fin ils purs
E han mussau, tgei viver ei
Als laders, als signurs.
Cun fuortgas e sagirs han eis
Ils dirs portals sfraccau,
Las loschas tuors, ils loschs castials
Per semper intschendrau.
Ruinas mo, bluts mirs ein aunc
Restei dal barschament
Per regordientscha, co noss babs
Fagevan truament.
Aschia han eis liberau
Lur val dils nauschs tirans,
Sco valerus e vers grischuns,
Sco buns purs Sursilvans.
Ed er' pü tard, cu ils Franzos
Quest tratsch han inondàu,
Han per lur libertat noss babs
Lur veta buc spargnau.
Cons giuvens Sursilvans han lu
En sanguinus combat
Unfriu lur saung, lur giuven saung
Per dretg e libertat.
Ed oz miu fegl? sco stat ei oz
Cul pievel sursilvan?
Cons malgartiai, perfids affonts
Che oz egl jester van!
Tarden e faulsch ein memia tschuffs
E memia grevs il criec.
E memia ners ei oz il di
Per eis nies paun dumiec.
— 125 —
Buc pii luvrar, mo far termagls
' La giuventetgna less.
Crei de leuor senza luvrar
Far rauba e daners.
E jasters vegnan ella val
S-chitschai e fugitivs,
Mo tier nies pievel beinvegni
Fan quels cheu lur ignivs.
Lur modas e manieras fan
Cun sforz eis che valer,
E paucs ves' ins de noss Romontschs
Lur usits vegls tener.
Quels jasters, la maledicziun
De nies romontsch terratsch,
Tertognan cun lur jester plaid
Nies vegl, nies losch lungatg.
Strusch pii in pur aunc audas ti
Correct romontsch plidar.
Ins aplichescha plaids tudestgs
Per sia sabientsch' mussar.
Ei sez offendan lur lungatg.
Noss giuvens Sursilvans
11 pur sesenta „philolog"
Sa'l in per plaids germans!"
En sontga greta plaid il „Dieus"
Vilaus ed arritaus.
Las larmas crodan de ses egls,
Siu cor ei contristaus.
Las undas uss tschalattan ferm,
Con tresta lur canzun!
Sco sch'ellas lessan cun lur „Dieus"
Cantar lamentaschun.
Sur ses Romontschs suspir' il „Dieus"
Sul pievel schi malsaun.
E sco in bab, in beinvolent
Porsch'el a mi siu maun.
\
— 126 —
„Miu fegl, dat ei buc' giuvens pü
Che han aunc senn e cor
Per questa jerta de noss babs
Pii losch lungatg sonor?
Nagins, che a nies vegl Romontsch
Levgiassen sia sort?
Sul quai balontscha gia da ditg
La spada della mort?"
El plira, bragia, seroT il tgau,
E roga cauldamein,
Svanesch' en sias undas lu,
Dieus „Renus", Dieus dil Rein.
II pazient.
'Gl ei mesanotg, profund silenzi.
Mo mintgaton in stepp suspir
Dil mat malsaun va tras la combra.
El anfla buc la sien, grevas dolurs
Misslan siu pauper tgierp Tentira notg.
Sin alvs plümatschs pausa siu steunchel tgau,
L'egliada ei drizad' eneunter tschiel.
11 suadetsch terlischa sin il frunt,
Davos il quai sgarscheivlas regordientschas
Se destan ord ils temps pü trests e stgirs:
Dis spir dolurs, spir larmas e tristezia;
Piagas dil cor, che mai pü madegheschan,
Entscheivan puspei uss a sanguinar.
Ei splunta vid igl esch La mungia
Metta sin meisa il hrevier
E mira suenter. — Nagin ei cheu.
„Tgi ha spluntau?"
Domonda con vusch steppa
II pauper murtirau sia muniessa.
Ed ella: „Mo durmi ruaseivlamein.
¦;¦
— 127 —
Jeu vegliel sper vies letg, e bab en tschiel
El veglia di e notg sur ses affons".
Da novamein prend' ella il brevier
Ed ura per la pauper' olma.
Mo il pazient sa buc anflar la sien,
La quala sia sort savess levgiar.
El quarcT il frunt cul maun palid
El aulz' il tgau, el gezza las ureglias:
„Ha'i buc puspei spluntau?"
Mo puspei adumbatten
La mungia arv' il esch e mira suenter.
Nagin semuossa, na nagin carstgaun.
„Jeu hai udiu spluntar distinctamein
'Gl ei nagin sbagl, jeu hai udiu spluntar".
Mo strusch havev' el pronunziau quels plaids
E per la tiarza ga: ei splunta.
„Ed uss puspei", plaid' el alzont il tgau,
„Treis ga spluntau e tonaton nagin
Lai seveser, nagin human.
Jeu sai tgei quei — ha — de — munter
Miront cun ferm' egliada silla glina,
La quala sin siu letg ei penetrada:
„0 beinvolenta glina, che ti vul
Cun tia glisch, la sontga, benedir
De mia veta las davosas uras,
Salida en miu num il pii losch cor,
Che batta sin quest sventireivel mund;
Port' il davos salid a mi' amada.
E vegnan bletschs ses egls tier questa nova
Bragi' ella sur miu prematur spartgir
Larmas d'amur per mei, il muribund:
Lu viel jeu contentamein morir
Amaus dal pii losch cor sil mund."
ft
— 128 —
Amur e sacrifeci.
Profund silenzi regia sil senteri.
La notg las freidas fossas inundescha,
E las ardentas flurs bizarras
Sesfundran nella grischa mar dil stgir.
Strusch vesas pü la nova frestga fossa,
De frestgs tschupials e verdas llurs curcladas,
Bugnada da bia melli larmas.
Leu pausa el, il sventireivel mat.
Schi giuvens e robuste e — schon en fossa!
Pertgei di la furtina tutpussenta,
Che cun disgrazias e sventira
Ha tras atras mislau siu cor e spert.
In unic cor aunc hatte cheu sin tiara,
Che vess tras sia nobla beinvuüentscha
Podiu spindrar il sventireivel,
Converter sia vet' en in parvis.
Mo dira sort condemna tuts delezis.
Bein ha fervent' amur tschaffau siu anim,
Mo maina dei la cauld amada
El fortunar en ventireivla letg.
Diversas vias sparten las duas olmas;
Divers supreras ils dus amants aduran,
E sin divers alters eis portan
Lur sacrifecis a lur Tutpussent.
Ed ardan er lur cors d'amur ferventa,
Ein era las duas olmas ina olma:
Mai dei secomplenir lur brama,
La tresta sort dei semper eis spartgir.
Mai dei eis benedir quei cletg terrester,
Igl unic spindrament d'in paupêr giuven,
E sia pii davosa spranza
Svanesch' en stgir umbriva sc'in fantom.
— 129 —
E la dolur dellas dolurs sin tiara
Zacud' e strembla sia stauncla olma.
E mai curablas ein las piagas
El giuven cor tagliadas dalT amur.
Mo semper, semper queschan sias levzas
Sul burasclus misteri de siu anim.
Risch ponderescha siu davos refügi;
Per el dat ei — mo in salvader pii.
Ed jer han ins anflau il sventireivel
Palid e morts en sia pintga combra,
La nauscha plag' aunc sanguinusa,
E penetraus siu pèz.dal plum mortal.
Ed oz schon schai el cheu spe'l salisch
Sut tratsch e flurs en freida stretga fossa;
Enviers il .pèz siu maun aunc strocla;
II pii sublim, pii celestial maletg.
Uss ei el überaus dal mal terrester,
Da sias dolurs, da larmas e tristezia;
El ha anflau en stgira fossa
La pasch beada, siu etern ruaus. —
— Gie, sogn ruaus cupida sul senteri,
Ti audas tiu respir fugir las levzas.
Mets, misterius dal tratsch sesaulzan,
Sco sperts nocturns, ils grischs freids monuments.
E plein tristezia stenda sia bratscha
11 veder salisch sur las sontgas combras,
Sco sch'el less 'von tut mal terrester
Proteger quei refügi della pasch.
La glina iiera las umbrivas neras
Dal mir, da cruschs, da monuments e plontas
Lunsch sur las fossas, enzugliadas
En misteriusa silenziusadat
Step, sepulcral ruaus, — profund silenzi
Cheu! — tut anetgamein la geina screzgia
Ed ina matt' en ner vistgida
Tremblond uss passa sur la sava crap.
— 130 —
Maletg pii zacudont! nobla comparsa!
Bellezia celestiala! — sventirada!
L'egliada magica larmonta
Sevolv' entuorn entuorn spuretgamein.
Pallida fatscha, en dolur aunc dulscha!
II pèz sesaulza da ferventa brama,
Ed ord ils egls ardents lamenta
In cor plein sontga e fideivT amur.
II tgierp tremblont la giuvna s'avischina
AI salisch, s'enschenuglia e sefiera
Cun grevs sangluts e cauldas larmas
Sil crest de llurs e verdegonts tschupials.
„Miu Risch!" — la des|)erada vusch sanglutta,
„Leu si ei pasch e jastra la scuidönza,
„E tuttas olmas leu aduran
„Vont il medem altar il stess suprem.
„Risch! — Risch! jeu vegn! — jeu sai ca star persula!
„IIa schalusia e cabala nauscha
„Perseguitau nus e spartiu sin tiara,
„Dei uss la mort per semper nus unir.
„Sin seveser leu si, car bab e mumma!
„Dieus vegli pardunar a vus la cuolpa
„Vid tala mort de vossa feglia.
„Jeu sai ca auter! — Dieus! Perdun' a mi!"
— E puspei cun sangluts, suspirs e larmas
La nobla fatscha nellas flurs sesfundra,
Puspei sedrez' enviers las steilas
Igl egl divin, sepiars e desperaus.
E lu:. „car Diu!" — e lu: „Jeu sai — ca auter!"
E sur las levzas pii carinas meina
La detta caulda e febrila
Igl assassin dil pii sublim maletg
Las steilas stremblan dagl aspect, e stgira
Undegia sur il mir la notg. — La glina
Sederscha commuentad' eis nibels,
Per buc pii ditg mirar tala sgarschur.
— 131 —
Divin maletg.
Lai cun rosas tei e neglas,
Dulsch difin maletg, ornar.
Sprezza buc miu cor terrester,
Mai vengonz de tei ludar.
Vesas, co il maun mi trembla
Tei tenend, divin tresor?
•Vesas, sco miu pèz sesaulza?
Audas batter ti miu cor?
Tras mi' olma ti lladeschas
Ault solemna devoziun. —
Astg' jeu tei numnar miu agen:
Lu beaus per semper sun!
Dulsch, pii dulsch maletg sin tiara,
Surterrestra sontgadat,
Ti miu consolont refügi,
Ti mia beadadat:
Sehe dal mal, dalla sventira,
Da dolur persequitaus,
Jeu tes egls carins admirel,
Ei miu cor puspei beaus.
Lai cun rosas tei e neglas,
Dulsch divin maletg ornar.
Sprezza buc miu cor terrester,
Mai vengonz de tei ludar.
Tgei ch'jeu sun e tgei ch'jeu prestel.
Tgei a Diu plaschend jeu fetsch:
Tut ei tiu meret, amada,
Ti pii sogn, pii dulsch maletg!
Mintga flur, mintga delezi,
Che la veta porsch' a mi,
Mintga radi de speronza:
Tut sund jeu culponts ä ti.
Veglies ti cun tia magia
Mai miu anim bandunar,
Vegües ti ord la stgiraglia
Dil terrester mei spindrar.
Benedescha mias vias,
Sontg' egliada plein splendur,
Dai cunfiert all' olma mia
Zacudida delT amur.
0 perduna, sch'jeu adurel
Tei cun paupera canzun,
Sehe tremblontas mias levzas
Betschan tei en devoziun.
ü
— 13a —
La pal Tujetsch.
Miu amureivel bi Tujetsch,
Valetta plein splendur,
Ti benedida dal solegl
Sut il pii clar azur;
Tier tiu aspect va tras miu pèz
Tiu spêrt, tiu ilad alpin,
Ed en miu giuven cor aud jeu
In ferm spluntar divin.
Vus grischs, vus aults gigantics cuolms,
Che steis sco ferms remparts
E pertgireis miu bi valet
Schi bein da tuttas varts,
Miu cor ha en vies miez anflau
La pasch, siu dulsch ruaus:
— Seigies a mi, pompus Tujetsch
Da cor beneventaus!
Cordial salid, süperb Badus!
Salid al giuven Rein,
Che seglia franc sur grep e cusch
Cantond legreivlamein.
Salid al pievel Tuetschin,
AI pievel plein buontat,
Intacts dal mal dil mund puccont,
En pasch e libertat.
0 seigies ti en mias canzuns
Per semper celebraus!
Seigies a mi, miu car Tujetsch,
Cordialmein salidaus!