La Vusch da Deus

Da Wikisource.
romancio

Heinrich Caflisch 1896 Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, I.djvu La Vusch da Deus Intestazione 6 febbraio 2016 25% Da definire

Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. I

[p. 101 modifica]han priu il Chierp à menau à Faveras de noig, à lau schaian la benedida ossa del Marter de Christi Nicolaus Rusca, à la sia Olma sin Ciel per tutta l' eternitat; che ludaus, à benedius seigi l' Altissim Dieus. Sin la seza hura ch' il Chierp [p. 373b] digl Arcipret ei vegnius mess en Tiarra, ch' ei staus entuorn à duas uras avõt sera dels 25. Avost 1618. 5 la vendeggia de Diu se faggia à sentir cun diversas enzennas, & in particular … cun la ruina digl Cuelm sper la Tiarra de Plurs, cun se fundar tutta quella seza biala Tiarra, à Castî ch' era tont numnau, il qual fova de grond gijr, ei restau solettameng ina Casa lau speras per ina memoria de quei starmentus, e spuentus Cass. —

H. CAFLİSCH.


La Vusch da Deus ner Soings Discurs. Squitschan Squitschau ent ilg on 1669.

[p. 9] Cap. II. Lamprimma Propositiun: Ilg eis ün nunmideivel Schentament da Deus, ch' ils Malgists stovien sa volver, ner morir. Confirmatiun da questa 15 Propositiun. Objectiun: Ca Deus vengig je buc ad esser aschi nunmisericorgeivels … da condemnar ils Pucconts? Rasposta. Ilg eis ün nunmideivel Schentament da Dieus, ch' ils Malgists stovien sa volver, ner morir. Scha vus carteits enten Deus, schi carteit er quei 20 ch' el gi. Da duas l' ünna: Ils Malgists ston sa volver, ner vangir condemnai. … Iou sai bein ch' ils [p. 10] Malgists vengen vess a laschar sa dar da crer, ca quest Truvament seig gists a vardeivels. Mo 'lgei bucca da sa smirvelgiar, sch' ils Malfichionts protesten ancunter ilg Schentament. Ei s' affla paucs ca sejen anclinai da crer quei ch' els lessen ch' ei fuss bucca 25 ver: mo ilg ei ounc ber pli paucs ca velgien dar tiers, ca las Caussas sejen vardeivlas, las qualas ean ancunter els. Mo tut las Protestas ch' ils Malfichionts … fan ancunter ilg Schentament, ner ancunter ilg Derschader, ils pon zund buc spindrar. Els vessen pudieu vangir avont à lur Mort, a mitschar da quella, sch' els 30 vessen cartieu ch' ilg Schentament fuss vardeivels, ad ampruvau d' ilg cumplanir; … Mo cun schnagar, a chisar ilg Schentament, fan els ca l' Executiun d' ilg Truvament, ch' ei daus sur els, a lur Condemnatiun vengen tont pli bauld noutiers. Sch' ei fuss buc aschia, schi vangisses, en stailg d' ünna Parsunna … ca defenda ilg Dreg d' ilg Schentament, ad afflar tschient [p. 11] ca 35 trajessan nounavont Raschuns par cassar quel: ad ils Carstiauns vangissen ber pli bugend a portar nounavont lur Raschuns, par las qualas els lessen [p. 102 modifica]

102 H. Caflisch ch' ün ils castiass bucca, co tadlar quellas, ca lur Superiurs als pudessen gir, p' ils obligar dad ubadir. Ilg Schentament ei bucca faigs par ca vus dejas sur quel viess Truvament, mo par ca vus duejas vangir rigi a truvai tras el. Mo sch' ei s' afflass anqualchin da tal sort tschocs, c' ascass vugiar da trer 5 en Dubitonza la Vardad, ner la Gistia da quest Schentament da Deus, scha vus vi jou tont clarameng metter l' ünn' a l' autra avont ils œlgs, ca tuts Carstiauns cun antalleg vengen a sa contentar cuntut. Confirmatiun. Par 'lg amprim, scha vus leits bucca crer ch' ei seig ilg Plaid da Deus, c' ha ordinau quest Schentament, scha vejas adeig mai sin 10 questas paucas pardichias da la S. Scartira, lura vangits a vus contentar cun quellas, senza ca jou vus portig avont ounc [p. 12] autras pli. Math. 18. v. 3. Pilgver jou gig à vus: Scha vus vus volveits buc, a davanteits buc sco ils Uffonts, schi meits vus buc ent ilg Raginavel da tschiel. — Joh. 3. v. 3. Pilgver, pilgver jou gig à chi: Chi ca nascha buc da nief ansi, po 15 bucca ver ilg Raginavel da Deus. — 2. Cor. 5. v. 17. Quel ch' eis en Christo eis ünna nova creatira, las Caussas velgias ean passadas, mire tuttas Caussas ean vangidas novas. — Col. 3. 9. 10. Targeit or ilg velg Carstiaun cun sias Ovras: a targeit ent ilg nief, ilg qual ven nuvalieus en cunaschienscha, suenter la Sumelgia da quel ch' ilg ha scaffieu. — 20 Heb. 12. v. 14. Senza la Sanctificatiun ven nagin a ver ilg Senger. — Rom. 8. 8. 9. Quels ca ean enten la Carn pon buc plascher a Deus. Sch' anchin ha buc ilg Spirt da Christi, sch' eis el bucca sês. — Gal. 6. v. 15. En Christo Iesu pagan ne la surtalgiada, ne la pelletta anzachei, mo ünna nova Creatira. — 1. Pet. 1. v. 5. 23. Ilg qual nus ha, suenter 25 sia gronda Misericorgia ranaschieu, buc or d' ün Sem mortal, mo nunmortal, … tras ilg vivent Plaid da Deus, ilg qual cuzz' à semper. — 1. Pet. 2. v. 1. 2. Metteit pia navend tutta Malitia, a tut Anganament, Glisnereng, Scuvidonza, a tut plidar mal, a vejas Arsentim suenter ilg nunsfalsiau [p. 13] Laig d' ilg Plaid, sco ils Uffonts ch' ean pirussa 30 naschi, par ca vus carschejas tras quel. — Psal. 9. v. 18. Ils Pucconts vengen a stuer turnar ent ilg Uffiern, a tuts Pievels c' han amblidau Deus. — Sco 'lg ei bucca basengs ca jou declerig quests Texts, ch' ean da sasez clars avunda; aschi maneig jou ch' ei nizegig er nagutta, da trer nou tschou 35 ounc auters Logs da la S. Scartira, ca plaiden gual da questa Materia. Scha vus carteits à lgi Plaid da Deus, sch' eis ei schon avunda par vus surplidar, ca da questas duas Caussas stovig l' ünna daventar, nomnadameng, ch' ils Malgists stovien sa volver, ner vangir condemnai. Vus esses ussa schon vangi tont anavont, ca vus stueits confessar ca quest seig vêr, ner 40 gir avertameng, ca vus lejas bucca crer à lgi Plaid da Deus. Scha vus esses ünna gada vangi antroqua lou, sch' eis ei da ver pitschna Spronza pli da vus. Ach! vejas pô quitau par vusez, a vus parchireit, tont sco ei vus ei pusseivel. Parchei ch' ei para, scha vus figeits [p. 14] bucca quei, [p. 103 modifica]

La Vusch da Deus 103 ca vus vangias bauld ad esser cu' ls schnueivels Dimunnis a paupers Condemnaus, … ent ilg perpeten Fieuc. Sch' ün vus figess manchir, lgi vangisses buc a salgir cun Gritta en la Vista, p' ilg pichiar a far Vendetta? Cuntut, co veits aschi zund naginna Turp, ca vus leits gir à lgi Tutpussent, ch' el mentig? … Scha vus scheits 5 clarameng à Deus, ca vus lgi lejas bucca crer; scha vus smirvelgeit bucca, sch' el vus exhortescha bucca pli quoudanvi, mo vus bandunna, a vus surdat à vusez sco tonts Desperaus. Parchei vus duess el visar, scha vus leits bucca crer enten el? Cumbein ch' el tarmattess tiers vus üu ün Aungel giu da Tschiel, schi par' ei ouncalura, ca vus lgi vangisses buc a crer: Parchei 10 ch' ün Aungel po bucca plidar auter ch' ilg Plaid da Deus; Gal. 1 v. 8. je sch' el vus vangiss a far a saver ün auter Evangeli, scha fusses bucca culponts da lgi crer, mo d' ilg taner par ünna Schmaladischun. — Ilg ei pilgver nagin Aungel enten Tschiel, [p. 15] a lgi qual ün deig crer pli co á lgi Filg da Deus, ch' ei vangieus tarmess d' ilg Bab celestial, par nus 15 far à saver la Doctrina d' ilg Salit. Sch' ün lgi duess bucca crer, schi dei ün ounc ber meins crer à tut ils Aungels da Tschiel. Mo scha vus steits aschia cun Deus, via, schi vus lasch jou er aschia star, antroqua ca Deus ven en ünn' autra pli starmenteivla Guisa ad ir anturn cun vus, a vus cunvenscher. … 20 Deus ha ünna Vusch, la quala vus vangits a stuer tadlar par forza. Cumbein ch' el vus rog' ussa da tadlar la Vusch da sieu S. Evangeli, schi ven el ouncalur à sieu Temps buc a rogar, ca vus duejas tadlar la starmenteivla … Vusch d' ilg Truvament tiers vossa Condemnatiun. Nus pudein buc vus sforzar da nus tadlar ancunter vossa velgia: mo Deus vus ven a 25 far andirar cumbein ca vus lessas bucca. Objectiun. Mo nus lascheit mirar, chei Raschuns vus veits, ca vus leits bucca crer a lgi Plaid da Deus, cur el gi: [p. 16] Ilg Malgist sto sa volver, ner esser condemnaus? Iou sai vossas Raschuns. Vus leits parquei bucca crer, damai ca vus manigeits ch' ilg haig buc la Paritta, ca Deus seig 30 aschi rigurus a nunmisericorgeivels da vus condemnar à la Mort perpetna. Vus manigeits ch' ei fuss ünna gronda Crudeltad, scha Deus vus vangiss, paramur d' ünn' aschi leva Caschun, (sco vus vus deits da crer ch' ilg puccau seig) a condemnar perpetnameng. Mo quest ei gual quei, ca nus ven a dar Occasiun da plidar davart l' autra Propositiun; nua ca nus vein prieu avont 35 nusez da defender la Gistia da Deus aschi bein en ses Schentamẽts, sco en sês Truvaments. [p. 104 modifica]

104 Christian Gavdents — Balzar Alig

CHRİSTİAN GAVDENTS.


Praxis Pietatis. quei ei, La Prattica, ner, Exercizi da la Temma da Deus. Squitschau à Basel, da Iohann Rudolph Genath. Anno 1670.

[p. 276] Unna curta Uratiun da damuns. O Ti misericorgeivel Deus a Bab, jou ta rog paramur da Jesu 5 Christi, ca ti velgias pardunar à mi tuts mês puccaus, ch' jou hai faig tras saver, a nunsaver ancunter tia Divina Majestad, a muvantau tia gista gritta en bearas guisas cun malgir, mal far, a malpatarchiar; A spindre [p. 277] mei da las peinas, a judicis ch' jou hai vingiau. Fai soings mieu cor tras tieu soing Spirt, parca jou possig s' ilg avangir damanar ünna vitta pli 10 soingchia, a religiusa. O buntadeivel Deus, jou angrazch' tieu soing Num da tut mieu cor, ca ti mi has la noig passada schi graziusameng parchirau, adau aschi bien paus, a ruvaus: A ta rog ca ti mi velgias s' ilg gi d' oz buntadeivlameng parchirar da tuts dons a prigels d' ilg chierp ad olma. Ussa racummond jou à chi en tês mauns, a Divina protectiun mieu chierp 15 ad olma, a tut quei ch' jou pelg' à maun da far a laschar, a ta rog, ei seigig ca jou vivig, ner mierig, ca tut surveschig tiers tia gliergia, a tiers salid da mia paupr' olma, la quala ti has spindrau tras tieu custeivel Saung. Banadesche, o Senger cur jou vom or, a cur jou turn ent, a fai ca tut quei ch' jou veng s' ilg gi d' oz gir, far, a patarchiar, surveschig à laud da tieu 20 perpetten num, tiers ædificatiun da mieu parmer Carstiaun, a cunfiert da mi' aigna conscientia, cur jou veng a stuer render quint sin quei grond gi. Exaude mei, o perpetten Bab, paramur da Iesu Christi tieu parsulnaschieu [p. 278] filg, cun igl qual, ansemel cun ilg Spirt Soing seigig dau igl laud, a l' hanur, a la gliergia, à semper Amen. Bab noss, &c. 25

BALZAR ALİG.


La Passivn de nies Segner Iesu Christi, Praga, tras Vrbano Goliasch. 1672.

[p. 1] LA PASSIVN DE NIES SEGNER IESU CHRISTI, Prid' ora dels quater Evangelischs. …

CUra ca la Fiasta da Paschgias fò nautier, scha schet Iesus tier sees 30 Iuuenals: vus saueits ca caud dus gys, ei sei Paschgias, ad igl Figl digl Christgiaun vên â vegnir surdaus, chel vegnia crucifigaus. A lura een ils parsuris dils spirituals, als Docturs, als veigls digl pieuel rimnai ensemel ent' igl Palaz digl (pa)parsura dils spirituals, che sa numnaua Caiphas, â [p. 105 modifica]

La Passivn de nies Segner 105 faig coseigl de pigliar Iesum cun in list, â dil mazar. Aber ei temëuen igl pieuel, â scheuan bucca silla Fiasta, per quei chei vegnig buc in vfrür denter igl pieuel. Lura fò Iudas Iscarioth in dels dudisch jus tier quels parsurs dels spirituals per enterdir el, â metter â mauns â dels, â schet tgei leits â mi dar, scha vi jau igl metter â mauns â vus? â cur chels venan quei 5 udiu scha fouan ei lêtz, ad han emparmes â gli trenta daners, ad el ei sa cuntentaus â dels da quei far. A caudanuia [p. 2] enquerit el commoditat da poder igl metter amauns senza nagina canera. Sigl emprim gy azimorum … [quei ei dils pauns senza lauont] sil qual stoueua vegnier mazau igl Tschiot per far unfrende, een els Iuuenals y tier Iesum, â schenan â gli, 10 nu' vol ca nus meien â paregiar â tgi igl Tschiot da Paschgias da magliar? ad el tarmetet dus da sees Iuuenal Petrum â Ioannem, â schet, meit, â paregeit â nus, ca nus pudeien magliar. Els schenan nu' vol ca nus parigeien; … el aber schet, meit ent' igl marcau, pertgei perneit mira, cur ca vus vegnits ent' igl marcau, scha vegnits entupar in hum portont in vaschi cun 15 aua, â mei enta la casa suenter el, nua chel va, â scheit â gli Bab da Casa, igl Meister ha gig igl miu temps ei nau tier, Iau vi far paschgias cun mees Iuuenals tier tei, nu' ei igl cumach da tscheinar, ca jau maglig igl Tschiot cun mees Iuuenals: ad el vên â vus â mussar in gront Saal fitaus, lau parigeit â nus. Sees Iuuenals aber manen, â vegnenan ent' igl 20 Marcau ad anflanen sco el ha giu gig adels, ad han parigiau la paschgia. A cur chei fò sera, schei Iesus vegnius, â schentaus â meisa cun ils dudisch Apostels, â schet ad' els; jau hai con gront gargiamẽt garegiau da maglar quest Tschiot cun vus, onch' jau andirig, pertgei jau gig â vus, ca caudanuia … veng jau bucca maglar pli da quei: entou'[c] ei vegnig complaniu ent' 25 igl Reginauel da Diu: ad el prent igl [p. 3] Calisch, ad ha engrazgiau â gig, perneit quel, â pertgit denter vus; pertgei jau gig â vus ch' jau veng buc â beiuer igl Frig da quella vid [oder vegnia] entrocca egl igl Reginauel da Deus vên ch' jau veng â beiuer in nief cun vus ent' igl Reginauel … da miu Bab. Cur ca Iesus sauet, ca sia hura fuss vegnida, chel 30 vomig or da quest munt tier igl Bab: sco el veua teniu char èls sees, … ca fouan sigl munt, scha el taniu char els entocca la fin. A suenter Tscheina cur ch' igl Demuni vet schon mess ent' igl cor ca Iudas Iscarioth enta[r]deschig Iesum. Sauent Iesus, ch' igl Bab á gli vês dau tuttas caussas enta maun, à chel fuss vegnius ora da Diu, à turnas tier Diu, fo el lauaus si della 35 Tscheina; trag ora sia vestgiadira, priu in lanziel antuorn el à mês aua enten ina butschida, entschiet à lauar els peis, dels Iuuenals, à schigientar cun quei piez, chel veua entuorn el. Lura vegnet el tier Simon Petrum, à Petrus gi à gli: Segner deis ti lauar mees peis? Iesus respondet à schet à gli: quei ca jau fetsch saas ti ussa buc, suenter vêns ti aber à sauer. Lura 40 schet Petrus ti deis mai lavar mês peis: Iesus respondet à gli, scha jau veng bucca lauar tei, [p. 4] scha vens ti bucca hauer part cun mei. Gi Simon Petrus, ô Segner bucca ma els mês peis, sonder era els mauns, à igl tgiau. [p. 106 modifica]

106 Balzar Alig Iesus schet à gli: quel chei lauaus, ha bucca baseings da lauar auter chels peis, sonder ei tut schubers. Vus esses schubri aber bucca tuts. Pertgei el saueua qual igl vegnis entardir, cun tut schet el; vus esses bucca tuts schubers. … A cur chel vet lauau ils lur peis, scha target el en sia vestgiadira: 5 à saset puschpei à meisa, à schet ad els: saueits tgei jau hai faig cun vus? vus numneits me Meister à Segner: à scheits andreg: pertgei jau sun. Scha jau vies Segnur à Meister hai lauau vos peis; scha doueits era vus lauar in gliauter els vos peis. Pertgei jau hai dau à vus in exempel, ca sco jau hai faig, scha figeit er vus. Piluer piluer gig jau à vus, igl suruient ei 10 bucca pli gronds chigl siu Segnur, à igl Apiestel ei bucca pli gronds ca quel ch' egl ha tarmes. Scha vus saueits quei, biai esses vus, scha vus figeits. Iau gig bucca da vus tuts, jau sai quals, jau hai ligiu ora, sonder chella Scartira vegnig conplanida: quel ca maglia miu Paun, ven à dar igls calcoings encuonter mei. Vssa gig jau à vus, onch' ei na daventig, per 15 quei, cur ch' igl ei dauentau, vus carteias ca jau sei gig. Piluer piluer gig jau à vus, schins prend si quel ca jau tarmet, scha prend el si mei. Aber quel ca prenda si mei, prend si quel cha mei termes. Cur [p. 5] ch' els aber tschanauen, à Iesus priu igl Paun engrazgiau, benediu, à rot à det als sees Iuuenals, à schet perneit, à magleit, quei ei igl miu T(h)[g]ierp, ca 20 vên per vus à vegnir daus: quei figeit enten miu regiert. Samiglontameing, ha el suenter Tscheina priu igl Calisch, engrazigau à dau ad' els, à gig: bubeit tuts or da quel. Pertgei quei ei igl miu Saung digl nief Testament, igl qual per vus à biars pli vên à vegnir spons per ina remaschiun dels puccaus. Quei figeit, tontas gadas sco vus igl bubeits, enten miu regiert. 25 A lura han tuts bubiv or da quel: Iesus era perturbaus ent' igl Spirt, à schet perneit mira igl maun digl miu tarditur ei cumei sur Meisa. Piluer piluer gig jau à vus, in da vus mi vên entardir. Als Iuuenals mirauen in sin gliauter, à steuan en dubitonza da qual el plidas, ad eran vegni tutta via trists. A schenan in suenter gliauter, Segner sunt jau? el aber respondet, 30 à schet; in dils dudisch, ca met igl maun cun mei en la scadialla, mi vên entardir. Igl Figl digl Christgiaun va bein, sco glei scrit da del: væ aber à quei Christiaun, tras igl qual igl Figl digl Christgiaun ven entardius, pli bien fuss ei à quei Christigiaun, chel fuss mai staus nascheus. Aber Iudas, ch' igl, antardit, respondet, à schet, Rabbi sont jau? Iesus schet à gli, ti has 35 gig; als Iuuenals entschauenan à spiar qual quel fuss denter els, ca vegnis à far quei? … ei fova aber in [p. 6] dels Iuuenals, igl qual Iesus taneva char, ca steua pusaus sin igl petz da Iesus: à Simon Petrus gli Tschagignà chel dues spiar tgi quel fuss, digl qual el plidaua. A tras quei ca lez sa pusaua sigl brust da Iesus, scha schet el gli; Segner tgi ei quel? Iesus respondet; 40 glei quel, agl qual jau dun igl Paun chei bogniaus ent. A cur chel vet bogniau ent igl Paun, scha det el à Iudas Iscarioth Figl da Simon. A suenter quella buccada mà satanas enten el. A Iesus schet à gli, quei ca ti fas, fai dabot. Aber nagin da quels ca saseuan à Meisa antalgeuà, pertgei [p. 107 modifica]

Epistolas ad Evangeli. 107 el vess gig quei à gli. Pertgei ina part manegiavà, ca Iesus [da pia ca Iudas veua la buorsa] gli vess gig; cumpri ent quei ca nus munglien sin la fiasta: ner chel dues dar aqual caussa als paupers. A cur chel vet priu la buccada, scha sintila el ladinameing vauent nauent. Ei foua aber noig. A cur ca Iudas fò jus ora, scha schet Iesus, uss ei igl Figl digl Christgiaun glorificaus, 5 … à Deus ei glorificaus ent en el. Scha Dius ei clarificaus ent el, scha ven Deus er igl clarificar enten sasez, à ven bault igl clarificar. Vus aber esses quels, ca esses ramni cun mei enten mês tentaments. A jau vi parigiar … à vus igl Reginauel, sco mieu Bab igl ha parigiau à mi, ca vus magleias, … à bucceias sin mia Meisa, enten miu reginauel, à saseias ent ils Throns, 10 à troueias las dudisch schatainas dad' Israel. Chars affonts, aung ampau stund [p. 7] jau cun vus. Vus vegnits ad anguris mei: á sco jau hai gig als Gideus, nu ca jau vom, pudeits vus bucca vegnir. Ad vssa gig jau â vus: in nief commondament dunt jau à vus, ca vus tanejas char in glauter; da coca jau hai taniu car vus, à schia tanejas er vus char in glauter. 15 Vidaquei vegnan tuts ad ancanoscher, ca vus seias mês Iuuenals, scha vus veits charezia in denter glauter. Simon Petrus schet à gli: Segner nu vas ti? Iesus respondet, nu' ca jau vom, pos ti vssa bucca vegnir suenter à mi; mo suenter quei, vens ti à vegnir suenter mei. Petrus schet à gli: Segner, pertgei pos jau bucca vssa vegnir suẽter tei? jau vi metter mia vita per 20 tei. Iesus respondet, vol ti metter tia vita per mei: Simon Simon preing mira Satanas ha garegiau da vus criular, sco la salin. Iau aber hai rugau per tei, ca tia cardienscha vegnig buc igl meins; à ti, cur ca ti vens ad esser viults, scha confermi tês fraas. Petrus schet â gli: Segner, jau sun paregiaus dad' ire cun tei en Parschiun, adenten la Mort. Iesus schet à 25 gli: Petre, jau gig à tgi, igl Tgiet ven buc à cantar oz antrocca ca ti na vens hauer schnagau treis gadas, ca ti mi ancanoschas buc. Ad el schet adels: cur jau vus hai tarmes senza bursa, à tastgia, à calzêrs, vus hai ei muncau enzatgei? mo els schenan, nuotta. Cun tut schet el adels, aber vssa, tgi cha bursa, prendig sumigliontameing era la tasca, à tgi cha bucca, 30 [p. 8] vendig sia rassa, à cumprig ina Spada Pertgei jau gig: à vus, ei sto aung quei chei scrit vegnir cumplaniu vi da mei: adel ei vegnius mês [â dunbraus] denter ils malfischens. Pertgei ca las caussas chên scrittas da mei, han fin. Els aber Schenan, Segner, mira, cau en duos spadas, adel schet adels, igl ei auonda. 35 A cura chels venan cantau la canzun da grazias, scha mà Iesus ora suenter la sia isonza sigl culm dellas oliuas.

Epistolas ad Evangelis, Cuera si Cuort, Gion Gieri Barbisch. 1674. [p. 28]

Epistla si la fiasta da Baonia Isaia cap. 60

Leui si, seies terlischiaus Ierusalem, pertgei tia glisch ei vegnida; à la 40 gloria digl segner ei vegnida sur tei. Pertgei, preing mira, las sciradegnas


108 Balzar Alig [p. 108 modifica]vegnien à curclar la tiarra, à ils pieuels: aber sur tei vên igl segnur nescher, à sia gloria vên enten tei vegnir vasida. Als pagauns vegnien vnligiar enten tia glisch, als Regs enten la clarezgia della tia naschienscha. Aulzi entuorn tees eigls, à miri: tuts quels een rimnai, à vegni tier tei: tees figls vegnien 5 de lonsc vegnir, allas tias figlias vegnian à lauar si da vard. Lura vens ti à vêr, à vens prender tier, tiu cor vên se smervegliar, à vên à vegnir stendius, … ner rasaus ora, cura che la biarezgia della mâr ei se voluer tier tei, la fermezgia dels pagauns vên à vegnir tier tei. La biarezgia dels camêls vên tei curclar, ils Dromedarijs de Madian ad Epha: tuts de Saba vegnien 10 à [p. 29] vegnir, Aur ad intscheins portar, à laud à gli segniur dar.

Euangeli si la fiasta da Boania. Math. cap. 2.

Cur ca Iesus fuo nascheus enten Bethlehem Iudæ digl temps digl Reig Herodis, mire scha vegninen sabis digl Orient enten Ierusalem, à schenan: Nu' ei igl Reig dils Gidius, ch' ei nascheus? pertgei nus vein viu sia steila 15 ent' igl Orient, ad essen vegni per igl vndrar. Vdint aber igl Reig Herodes … quei, eis el perturbaus à tut Ierusalem cun el. A cur el vet rimnau ansemel ils parsuras dils spirituals à scrivonts digl pievel, schi ha el domandau … da d' els nua Christus deigig nascher. Ad els schenan àgli, A Bethlehem … Iudæ. Pertgei chei glei scrit aschia tras igl Prophet. A ti Bethlehem 20 terra da Iuda, eis Zunt bucca la mendra denter ils princis da Iuda: pertgei ca or da tei ven à vegnir in Guvernadur igl qual ven à reger [p. 30] miu pievel d' Israel. Lura ha Herodes clumau dascus ils sabis, ad andarschiu da dels cun flis igl temps della st ila, steila, la quala era ad els cumparida: Ad ha tarmess els enten Bethlehem, schent; meit, ad andarschit cun flis suenter 25 igl Affont, à cur vus igl vegnits à ver anflau, scha figeit dasaver à mi perquei … cha jou vegnig er, ad vndrar el. Igls quals, cur venan udiu igl Reig, manen: a mirè, la steila chels vevan viu ent igl orient, mava avont els, entroc' ella vegnit, à sa fermà sur nu' chigl affont fouæ. Mo vasent els la steila, scha sa lagranen els cun Zunt grond legrement. A manen en la 30 casa, ad afflanen igl affont cun Maria sia mumma: ad els curdanen giu, a igl aduranen; ad arvenen si lur scazis, à gli vnfrinen schencks. Aur, Intschins, … Mirra. A suenter quei sch' ei fonan fouan visai ent igl sien, da bucca turnar … tier Herodes, een ei turnai per inn' autra via enten lur tiarra. [p. 109 modifica]

Urazchiun da Mars gis ner Mezeamna 109 [f. 16a]

URAZCHİUN


da Mars gis ner Mezeamna, messa giu da IR. A° 1674.


(Ineditum; nach Hs. Cf.)


Ô Tuttpussent, perpetten a gist Deus, Buntadeivel a misericorgieivel Bab, nus paupers pucconts cumparein avont tia S. Vista, patichiai a tartai 5 si cun tonts puccaus, ca nus essan bucca vangonts, dad alzar si tiers tei noss œlgs ancunter tschiel, a da purtar avont á chi niess Rieug, scha ti lessas guardar sin noss puccaus a Surpassaments, a far cun nus Suenter tia strenga a rigorusa gistia. Parchei ca nus essan gie antroqu' anussa bucca vandligiai Suenter tes 10 Cumondaments, quels vein nus Surpassau, tieu S. Plaid sbittau, a bucc' ubadieu á tês Survients ca plaiden enten tieu Num cun nus a nus fan á Saver tia S. Vœlgia. [f. 16b] Nus vein er stridau tei cun Nuncardienscha, Sur tutt las ansennas, … ca ti has faig tenter nus. Tes gronds a nundumbreivels Duns a 15 Beneficis vein nus malnizeivelmeng Surduvrau cun Sagirezia da carn. A [ne tras tias Schmanatschas, ne tras tês castigs da Bab, cun ils quals ti nus has aschi buntadeivelmeng castigiau] nus vein nus laschau manar a trer tiers vera penitenzia a milgiurament. Tuts quels ad auters puccaus, datten pardichia ancunter nus a nus 20 chisan: ad ean tont gronds a bears, … ch' els ean carschi Si Sur nos cheaus, a lur diember ei pli gronds ch' ilg Sablun da la Mar. Parquei vein nus anvidau ilg fieuc da tia gritta, a da tutta Sort grevas tortas, or da tieu gist truvament, vein nus traig Sin nus. Mo ussa, ô Senger, grazius a misericorgeivel Deus, da leunga cumpurtonza 25 … a da gronda Buntad: Damai ca ti nus has Cummondau, ca nus duvejan … en tutts basengs clumar [f. 17a] tei en agid, ad anqurir tia S. Vista, a tiers quei amparmess, ca ti nus völgias exudir: Sch' anqurin nus tia Vista, nus bassein avont tei, a purtein avont á chi niess Rieug, bucca cun fidonza Sin nossa gistia, mo Sin tia gronda misericorgia 30 … a cunforteivla Amparmaschun, a rugein tei par grazia a pardunament. … Va pia po buc á Dreg cun tia Fumelgia, a nus struffeige buc en tia gritta, a nus castige buc en tia grimadad. Mo sc' ün Bab Sa prenda puccau da Sês Uffonts, aschi völgias er ti ta prender puccau da nus paupers … pucconts: par amur d' ilg custeivel meritar da tieu car Filg Iesu Christi, 35 cassar tuts noss Surpassaments, curclar nossas nauschadads, las fierer davos tei a schmarschentar ent ilg funds da la Mar. Parchei ca nus vein vera Rigla da noss puccaus a Surpassaments, cun ils quals nus vein anridau tei tiers gritta, a vein faig aschi grond mal avont tei. [p. 110 modifica]

110 Urazchiun Volve graziusameng navend da nus, tuttas tias tortas a bein meritaus, gists strôfs, ca ti nus has Schmanatschau, cunzunt ils malruvaus, Ufruors, rebelliuns, Guerras a Sponder Saung, ca daventa da quest temps enten la Christiaunadad. 5 [f. 17b] Nus gide ti, ô Senger! a nus Spindre da tutta malgista pussonza … dad anamig, a da Carstiauns c' han Seid Suenter Saung a catschen malpusseivelmeng Sin nus. Spaze a fai á frusta, tras tia divina prudenzia a pussonza tutt lur prapchias a nauscha — Cusselgs, ch' els fan adinna, cunzunt … da quest temps, ancunter tia chara Baselgia a Cumin, Specialmeng 10 ancunter nossa chara Patria. Bucca dar tiers, ca lur nauscha parpiest garteigig, … doste lur Sgrischeivla furia a rabgia. Cunsalve tenter nus tia divina Vardad, à lai vangir pardagau tieu S. Plaid Schubrameng, clarmeng ad avertameng, Sco antroqu' anussa, á nus ad á noss Uffonts, c' han da vangir Süenter nus. 15 Musse a rege tutts Christianeivels Oberkeits (particularmeng ils Chaus da Cuminnas treis Ligias, cunzunt er ilg Oberkeit da niess char Cumin da Flem) cun tieu S. Spirt, ca tutt lur Rêger daventig enten buna Cuvangienscha, … par carschentar tieu Reginavel, ad ilg Bien - ruvaus, Schierm, la protectiun a tutta prosperitad da nossa Chara Patria. 20 A sch' ei duvess po vangir adaquella, Süenter tia divina velgia, ca nus paramur da tieu Num a da tia [f. 18a] divina vardad, stüessan andirar anqual caussa a vangir perSequitai: Scha nus dai dregia Cumportonz' a stateivlezia, par ca nus, tras la Crusch ad afflictiun, nus laschejan bucca volver navend da la Vardad ca nus vein ünna gada ancunaschieu: Mo Sejan 25 promts, willigs a beinparegiai, enten bien a mal temps, da rumaner a perseverar … tiers Christum Iesum niess Salvader a Sieu Salideivel Plaid, a da bandunar bugent questas caussas temporalas, par Survangir las perpettnas. [Mo dintont ca nus vangissan Sforzai da prender ils Vaffens, par nus dustar a defender la Vera Cardienscha a nossa Chara Patria, scha völgias, 30 ô Singiur d' ils Singiurs, ti tez mussar vurrigiar noss mauns a nossa detta da far la Guerra: a far ca nus Sejan parderts, tapfers, gailliards a Senza tema. Gie Sejas ti tez niess Guvernadur, niess Fürst, niess Capitani, par ca nus tras tei vurrigejan tapframeng, a muntanejan la vanschida Sur noss anamigs]. 35 Mo damai ca ti, ô Deus, or da la nungrundigeivla Funtauna da tia misericorgia, has amparmess [f. 18b] ilg grazius pardunament d' ils puccaus, ad ilg dostament d' ils bein - meritaus Strôfs, mai a quels pucconts ca Sa milgiuran a Sa volven cun vera Riglienscha tiers tei, a Sur quei girau: ca ti greigias bucca la mort d' ilg puccont, mo ch' el Sa volvig a vivig: Scha 40 nus volve ti, ô Senger, Scaffesche enten nus ün cor Schuber, a nuvalesche enten nus ün stateivel Spirt, par ca nus gunchian giu d' la via da perdiziun, … a nus volvejan navend da noss Surpassaments, a dad uss' anvi ubadian á tia Vusch, vandligejan enten tês Schentaments, Salvejan tês Cummondaments, [p. 111 modifica]

da Mars gis ner Mezeamna 111 … a pudejan manar ünna ruvaseivla a chioua vitta, en tutta tema da Deus, ad honestad. A damai ch' er auters Christiauneivels Cuncartents, ch' ean vi a nou da partutt ilg Mund, cunzunt enten la Christiaunadad, vengian perSequitai paramur da tieu S. Plaid a Num, Sch' ils Scharmeigeti a defend' els ancunter 5 … tutta malgista pussonza: als dai tafradad a gailliardezia, par ch' els possian taframeng cunterstar als Anamigs da tieu Num, a muntaner la vanschida … ancunter els, a ca tieu Reginavel vengig pli a pli gronds a Sa Schladig ora dad ünna terra en l' autra. Ô Deus! basse tias urelgias, ad aude: arve tês œlgs [f. 19a] a mire, 10 co ils Anamigs d' ilg S. Evangeli trozeigian, quont muotvilligs, garmadis a loschs els ean, chei Tyrannia a nunudidas Sgrischurs ch' els fan, nu' ch' els han Surmaun: Als Vélgs Schaneigian els buc a Sa prendan bucca puccau d' ils Uffonts. Ilg Saung da tês Cartents Sponden els Sco aua, ad anquieran nagut auter, ca co els possian cassar a ragischar ora la Cunaschiensch' ad 15 hanur da tieu Num, ad en stailg da quella da manar ent a da cunfermar l' Idolatria ad ilg Surdiever da tieu Num. Ah Senger, guarde po, a ta ragorde, ca ti eis niess Deus, niess Bab, niess Reg, niess Spindrader, niess Salvader a niess Pastur: A ca nus essan l' ovra da tieu maun, tês Uffonts, tia Fumelgia, tieu Pievel, ti' ïerta a las 20 Nursettas da tieu Pasc. Lessas ti ussa amblidar vi l' Ovra da tes mauns? Bucca ver adaig Sin tês Uffonts? Bucca Spindrar tia fumelgia? Scatschar tieu pievel? Surdar ti' ïerta? Dar par ün raub tias Nursettas, las qualas ti has cumprau cun tieu custeivel Saung. 25 Ah Senger, lai po buc cassar la Ligia, ca ti has faig cun nus enten tieu char filg Iesu Christo. Partrachie, [f. 19b] ô Deus, ch' ei Seig tschou da far par l' hanur da tieu glorius Num, par tieu Plaid a par tieu Reginavel. Parchei duvessan ils Anamigs blastemar a nossa Cuntrapart far gomgias da tieu Num a gir: Nu' ei lur Deus? Psal. 79. 10. 30 Ti eis gie niess Deus: Bucca dar tiers, ca Carstiauns mortals ta cattian anqual caussa Sura: ils tumenta bear ont a fai vangir lur Vista pleina d' turp, ch' els Spigian Suenter tieu Num, a stoppian ancanuscher, ca ti vengias parsuls … numnaus ilg Senger, ilg pli grond Sur tutt la terra; Daco ca ti has mussau, da tutt temps annou, tês beneficis a tês Spindraments: 35 … Aschi lai er ussa buc calar tia Buntad: buc amblidar dad esser grazius, a bucca Serrar, tras gritta, ilg maun da tia misericorgia. Ta volve tiers nus, a Seigias à nus grazius, Sco ti has par isonza da far à quels ca tengian char tieu Num. Tschels Sa lain bein Sin Cavals a Carrs, a tengian carn par lur bratsch: Mo nus nus laschein Sin tei, nos 40 oelgs guardan Sin tei. Ti eis nossa fidonza, niess Crap, nossa fortezia, niess Grip [f. 20a] niess Casti ault, niess Spindrader, ilg Schilt a Chiern da niess Salid, Sin ilg qual nus vein nossa bunna Spronza. [p. 112 modifica]

112 Augustin Wendenzen Cuntutt nus vens ti bucca Surdar par ün raub en lur dens, rumpe a Scarpe lur latschs a reits, ch' els nus han tendieu: Scharmege la Libertad da nossas ConScienzias, a da nossa chara Patria. Cunferme a cunforte er tutts malSauns, fleivels, cumbrigiaus a quels ch' ean enten malacurada: banadesch' a 5 … parchire ils frigs da la terra, a nus dai tutt quei ca nus vein basengs tier l' olm' a Chierp. A Suenter quei ca nus vangin a ver cumplaneu la curssa da questa vitta, scha völgias ti, tras tia grazia, nus prender Si tiers tei enten tieu Reginavel da tschiel paramur d' ilg Custeivel merit, da tieu filg Iesu Christi 10 niess Salvader a Spindrader, ilg qual nus ha cumondau dad Urar: Bab noss, qual &. — [f. 20b] Paupra Patria, rumpe, Spaze, fai a frusta tutts mals cusselgs ancunter quella, nus parchire da fumaz, guerras, murias, da tutts Strôfs: Nus dai, ô Deus! bunna Sanadad, nossa vivonda, niess paun da minchia 15 gi, bunna pasch a bien ruvaus: Nus dai tut quei ca Survescha tiers ilg Salid da l' olma a d' ilg Chierp, a nus fai, Suenter questa paupra vitta Hartavels … da tieu S. Raginavel, tras Ies: Christũ. Amen. — Par Survangir da Deus quella gratia Scha lein nus: Schanulgiar giu a gir da[c]urmeng Bab noss &. 20 AUGUSTİN WENDENZEN. La vita de nies signier Jesus Christus. Cuera. de Gion Gieri Barbisch. 1675. [p. 98] L. O Tuts vus auters, clom el sets tier nus pauper puccons, tuts vus che passeis per questa via de questa Vita, fiei persen, a urdei, scha vus vaseits, scha vus 25 enfleits ina dolur sco mia dolur. O. S. I. charecia mia, dulschecia mia, mia speronsa, mia fidonsa, miu bien regiert, miu grõd cõfiert, miu dulsch I. has ti bein endirau grõdes peines, biaras anguschas, a pitres dolurs per mei pauper schi grond [p. 99] puccont! A encuenter comi sund jau bein a tgi schi mal enconoscheiuels, schi mal engracieiuels! caudenui pia, miu char 30 segner, vi jau bein empruar dadesser pli bein patertgiaus; jau vi quei tiu S. piter Marteri flissiameing emprender, a vi quei era ad auters bugiẽ mussar; … da quei vi iau savens plidar, ragiunar, a se patertgiar, ordigl miu cor vi iau quei mai schar passar. Mi dai po o S. I. Tiu agit latier, a la tia S. gracia. Sche mi ensin iau cũ la tia ensena della S. crusch, ad encieiff 35 enten Num digl Bab, a digl Figl, a digl Spirt soing, Amen.

LI.


Ierusalem quei grõd merviglius, a pli niebel marcau digl Mund era bagegiaus, a steua enten miez igl Mund: lau ha N. char S. cierniu ora igl [p. 113 modifica]

La vita de nies signier Iesus Christus 113 liuc della sia pitra Passiun a dolorusa mort, per far esser siu ferschmoch ton pli grõds, a latras (p. 100) nies spindriment ton pli cõpleins. N. S. I. ha voliu morir enten miez igl Mund, per nus dar d' entellir, ch' el hagi endirau … per tut igl Mund, che tuts puccons entuern entuern advalmeing se possen far vi tier, a ver art a part della sia schi custeiula mort. Sper igl 5 Marcau de Ierusalem ei la gronda vall de Iosafat, nua che tuts nus auters paupers puccons sin la fin digl Mund vein de vegnir presentai, examinai, palesai, a troai de tut nies viver, a demanar. A vegnin lau de N. Spindrader, … a Derschader N. S. I. mingin a recieiver la pagaglia suenter nies meritar. Sper quella vall ha N. S. voliu endirar a morir, per nus mussar, 10 tgi vult lura lau recieiver in mieivel troament, deigi ussa ciau siu S. Marteri … bein entellir, a suendar. Per mesa la vall de Iosafat mava in Aua nomnada l' Aua de Cedron; (p. 101) dadin maun la vall fuu' igl Mercau de Ierusalem, digl auter maun igl cuolm dellas olivas; lau fuua lura in grond bi iert; ad enten quei iert veva N. S. l' isonsa de savens ire la noig 15 cun ses Apostels, ad orar. Enten quei iert ha N. S. voliu far l' enciata della sia S. dolorusa pitra Passiun. La Passiun de N. S. ei verameing in Comin grond bi iert, nua tuts nus pauper puccons podein prender bialles flurs, grond frigg, zun bien fried pigl salit dellas nossas olmas.

LII.


20 N. Char S. I. pia quei bontadeiuel Spindrader digl Mund, suenter quei, ch' el ha giu tutas causas mussau, a bein ordinau; a siu temps ei staus nau tier, ch' el ha (p. 102) voliu far fin a questa sia mortala Vita, ad ha voliu complenir igl N. spindriment cun endirar igl siu gref dir piter Marteri; 25 scha eis el la giefgia S. sera de noig ius cun ses 11. Apostels ordigl Marcau … de Ierusalem tras la vall de Iosefat sur quell' Aua de Cedron; ad ei vegnius entigl iert dellas olivas. Sin quei viadi ha el plidau tier ses Apostels, ad ha gig: tuts vus, o mes Iuvenals, vegnis questa noig se scandalisar … enten mei, vegnis mei bandunar, a vus se spataciar: sco ei scrit stat: 30 igl pastur ven a vegnir piggiaus, les nursas vegnien a vegnir spataciades; mo curch' iau vegn ad esser si lauaus, sche vus vi iau vegnir avon, a vi mi se schar ver enten Galilea. O segner, giennen tuts ils Apostels cun in bien cor; a specialmeing S. Pieder; O char segner, On vi iau cun tei morir, oncha tei bandunar, mo N. (p. 103) char S. enconoscheva bein lur 35 fleiuladat, a saveva tgiei ei fuss digl Christiaũ. En pia vegni ad en passai ent igl iert dellas olivas N. char S. I. ad era tuts ils 11. Apostels.

LIII.


N. S. I. ha lau gig a ses Apostels; vus schentei cau denton ch' iau vom, 40 ad ur; vigliei, ad orei, sine quei che vus cordeies bucca enten tentaments. El ha priu cun el S. Pieder, S. Iacob, a S. Ion 2. Frars, ad ei ius plinavon … per ad els mussar les anguschas, ch' el lura senteua. A quels 3. Apostels Romanische Forschungen IV. 8


114 Augustin Wendenzen [p. 114 modifica]veva N. S. mussau la sia gloria sco Diaus sigl cuolm de Tabor, a per quei ha el a quels er voliu mussar les sias anguschas sco christiaũ sigl cuolm dellas olivas; che quels che vevẽ selegrau de sia letecia, duessen era se candoler de sia tristecia; per nus mussar; pli biar in recieiva de Diaus, a 5 pli in ei culpõs de surfrir [p. 104] per Amur de Diaus. A quels ses 3. pli chars Apostels ha N. S. lura schau contonscher, a dau d' entellir les sias grondas anguschas, a pitradats, ch' el senteva entigl siu cor, a per tuta le sia S. Persuna. El ha lau enciet a vegnir blaichs, trẽblar, a temer, a se mussar zun tuta via grondameing travegliasus, ad ha gig: truriga ei la mia 10 olma entrocha si la mort: restei cau, a surfri er vus cun mei vegliei, ad orei chei vus ne cordeies enten tentaments.

LIV.


El ei lura cun gronda dolur se spertgius ordad els, ad ei ius ton sco in frëss in crap lunsch, ei lau se mes giu engienuglias cun la sia facia sin 15 la tearra ad ha lau faig oratiun tier siu S. Bab de Ciel. O cun tgiei mervigliusa … humilitõsa, caulds suspirs, freides sauurs, a pitres anguschas ha N. S. char lau [p. 105] spons larmes, a faig oratiun per tuts nus schi monglus pauper puccons! o Bab miu char, orava el denter auter, scha posseivel ei, sche vomi po daven da mei quei schi dir calisch; po auncalura daventi bucca sco iau vi, sonder sco ti vol. Per la charecia, a igl adaig ch' el veva de ses Iuvenals, sco in bien pastur tier sias nursas eis el lura levaus si ordela oraciun, ad ei vegnius tier ses 3. Apostels, mo ha quels enflau, chei dormeven; el ils ha charinameing destadau, ad ha gig ad els, mo specialmeing … a lgi pieder, sco presura dels auters: Simun dormes? … Veis vus aschia mai in' hura bucca podiu cun mei vegliar? Vegliei, ad orei, sine quei che vus ne cordeies enten tentaments; Jgl Spirt quel ei bein gleitis, mo le carn quell' ei fleiula. Quest ei la madeschina, che N. [p. 106] char S. sco in bien miedi ha dau a ses Apostels, a tuts nus auters encuenter tuts tentaments dels nos inimigs; nomnadameing vegliar, ad orar.

LV.


Pvspei l' autra gada ei N. S. tornaus entel' oraciun, a sco vidavon cũ gronds suspirs, grosses larmes, a pitras peines ha el orau tier siu S. Bab de Ciel, ad gig: O Bab, Bab tutas causas en a tgi posseiules, preing daven de mei quest calisch, mo auncalura daventi buca quei ch' iau vi, sonder quei 35 che ti vol. El ei l' autra gada tornaus tier ses Iuvenals, mo el ha quels puspei enflau dormẽd; El ha quels schi mieiulameing destadau, a ils ha plidintau; mo els se turpigiaven, … a ne saveven tgiei a lgi responder. N. S. ils ha lau schau star, ad ei el tornaus la 3. gada tier l' oraciun, a puspei sco adina, cun mervigliusa humilitõsa se mes giu [p. 107] sin la tearra, a 40 deciartameing clamau sura a lgi siu soing Bab de Ciel, ad ha rogau: O Bab, sche ti vol, sche preing po quei calisch daven de mei, pero bucca la mia veglia daventi, sonder la tia. — [p. 115 modifica]

Memorial della passiun — Formvlar de responder 115

Memorial della passiun de N. S. Cuera. de Jion Gieri Barbisch. 1675.

[p. 9]

Declaratiun della S. Messa.


I.


La S. Messa ei ina vnf[r]enda, u in sacrifici, entigl qual ei ven vnfriu si a Diu, sut sameglia de Paun, a Vin, vera carn, a [p. 10] saung de N. S. 5 I. C. a quei ha Christus N. Salvader a Spindrader sets schentau si, a comendau … de far: pertgiei la giefgia S. sera avon ch' endirar igl siu S. piter Marteri, ha el cun mangiar igl Ciut, faig ina fin digl V. T. suenter quei ha el lavau ils peis als ses Iuvenals, ad ei de nief ensi schentaus a meisa cun ses 12. Apostels; ha priu paun entils ses SS. mauns, a vin enten in Calisch, ha benediu, ad ha consecrau, a schentau si igl S. Sacramẽt digl Altar, cun midar, tras igl siu S. plaid, la substancia digl paun, a vin, enten … sia vera carn, a saung; pero sut les species de paun, a vin; adaschia ha Christus lau el faig l' emprima Messa. N. S. ha lau era comendau als ses Apostels, chei deien er els far quell' vnfrenda, a sacrifici della S. Messa, cun quels sets plaids ch' el veva lau dourau; a quei per in perpeten regiert [p. 11] della sia Passiun. A bucca mai ils Apostels, sonder era tuts Spirituals ch' endreig vegnien benedi, a schentai enten staigl dels Apostels, dein quei complenir, a far, sinaquei, che quella vnfrenda della S. Messa ne peigli fin avon la fin digl Mund.

II.


Ils SS. Apostels suenter quei che N. S. ei ius a Ciel, ad ha ad els termess igl S. Spirt, han tuts faig igl Offici della S. Messa; pertgiei igl Altar, sin igl qual S. Pieder Cau dels Apostels ha celebrau, aunc oz igl gi ei enten Roma. Era S. Andriu Apiestel cur chel fuua domondaus de 25 far vnfrenda ad iaster Diaus, ha el dau resposta, ad ha gig: Iau vnfresch si a lgi ver Diaus mingiagi sigl Altar in Ciut sensa macla, a cur che tut igl pievel ha mangiau la carn de quei Ciut, sche resta igl Ciut ch' ei sacrificaus, … aunc vifs, ad entirs. Era S. Mathiu Apiestel, [p. 12] ad Evangelist ha faig Messa; a denton ch' el fieva quei S. Offici, eis el vegnius Martirsaus 30 sigl Altar. Aschia era tuts ils auters SS. Apostels han faig igl Offici della S. Messa; pertgiei ch' ei vevẽ specials Altars oreiffer quels digl V. T. ei veven calisch; ei benedeven paun; a vin entigl calisch; a consecraven carn a saung de N. S. a quei ei bucc auter che far Messa. Formvlar de responder à gidar ils spirituals. Cuera da Gion Gieri Barbisch. 1676. 35 [p. 1] Ils SS. Officis che vegnien compleni aviartameing enten la S. Baselgia; Igl Offici della S. Messa, Mugines, Veaspres, Complets, Letanias, … Rosaris, ad autres Oraciuns, a Processiuns cominas en avon Diaus zun bein vegnidas, emperneivlas, a charas; ad han verameing grond' vrbida.

116 Augustin Wendenzen [p. 116 modifica]Ellas en adinna enten la S. Baselgia de tuts ver fideivels grondam. schezigiadas, … a tenidas aulta pertgiei ils Reginavels, les tearres, les Victorias; igl funs, a frigg, a tgiei che nus vein, manten Diaus tras les oraciuns cominas … dels Spirituals, gieva igl Imperadur Iustinian; pertgiei lgiei nõ posseivel 5 che Diaus ciunchi giu quei che bears ensemen charam. rogen, a damõden; gieva S. Gieronimus D. Pertgiei [p. 2] Diaus ven buna a charameing sforzaus, … a se turpegia bunameing de bucca tadlar, a recieiver les Oraciuns de bears, gieua S. Ion della bucca d' aur. Diaus sets ha empermess, ad ha gig: sche 2. v. 3 (a ton pli, sche pli bears) vegnien star ensemen a domandar 10 … de tgiei ch' ei vulten, sche ven igl miu S. Bab de Ciel ad els dar; gie. Iau vi esser cun els ensemen, a vi domãdar ad vrbir; aschia ha Christus empermess. Quels che staten cun ils Spirituals, a giden orar, cantar, celebrar enten Baselgia, quels han mingiamai suenter ils Spirituals pli art a part de quellas 15 Oraciuns che lau vegnien faggias, gie bucca mai de quellas, sonder de tutas similgiontas Oraciuns che vegnien complenidas per tuta la S. Baselgia; a per quei han bears Imperadurs, Reigs Fürsts, a Segniurs (p. 3) grondameing se flisigiau, a selegrau dad ire en Baselgia, responder Messa, cantar, a gidar ils Spirituals entels SS. Officis. A quei ei igl Offici Principal dels 20 Aungels de Ciel, aviartameing, continuameing enten la Casa de Diu ludar, benedir, ad engraciar Diu. Quest codisch ven nomnaus Formular, quei ei, ina fuorma, a visa de responder, a gidar ils Spirituals en Baselgia. A la ragiun pertgiei quei codischet ei faiggs, a squicciaus, ei soletameing: per dar cagiun, a dar bien 25 cor ella chara, buna, devociusa juventegnia de emprender, de seflissigiar, a selegrar de far igl Offici ded Aungel, a gidar, ton sco ei posseivel, ils Spirituals enten tuts SS. Officis. Verameing vegnien quels recieiver la pagaglia dels Aungels enten Ciel, ils quals vegnien devociusameing, cun modestia, a charecia [p. 4] de Diu cõplenir questas caussas giu sin tearra. 30 Quei ei verameing igl mistreng dadin ver fideivel, gi S. Paul Apostel, cantar, … benedir, ludar, ad engraciar Diu cun tut igl cor cun Psalms, Himnus, a Canzuns Spirituales. Chara Iuventegnia, chars figls a figlias chares: vus esses sco tontes bealles gilgias enten la vignia de N. S. sco tontes florides rosas entigl iert 35 della S. Baselgia. Sche vus vegnis ad emprender, se flissigiar, a se deleiggiar de questas beallas caussas de Diu; vegnis bugien cantar, orar, a ludar Diaus publicameing, sche vegnis vus tontas gades far in' vnfrenda a Diaus dadin bien friet che ven a legrar la aulta SSS. Trinitat, la benedida Mumma de Diu, ils Aungels a tuta la beada cuort de Ciel. A curche vus vegnis 40 a vegnir cauai ora de quest iert, ad ora della tearra [p. 5] da quest Mund tras la zapa della mort, sche vegnis vus vegnir plontai sco tontas legreivles gloriuses plontas enten la tearra S. tearra dels vifs, entigl Paradis digl S. Paruis.