Plaunt dolorns

Da Wikisource.
romancio

Peidar Büsin Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VI.djvu Plaunt dolorns Intestazione 8 agosto 2020 75% Da definire

Mess Confortus Catechisem da chianter
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. VI
[p. 316 modifica]
[f. 25a] PLAUNT DOLORUS.

Sopra la Mort

DEL qud. ILLUSTRISSIMO

Sigr. Governatur

JAN SALIS.

(Ineditum nach Ms. Büs. Vgl. 1 — 18 im Ischi I p. 12 — 14.)

1.

Ah! Vanitaet delg Muond! che eis la Vit’humauna
Honuors, ambitiun, ricchezza, gran pudair,
Pomp, ot - savair, command, bellezza, bger havair?
Que tuott eis ün Vapur Fümett, e Tscheja vauna.

2.

    5Sco debil Vaider vò; sco l’ Herva secchia via;

Sch’ ün Sœñ e Sœmm’e vaun; sco Flur gio crouda bod;
Sco l’ Ova cuorra praist; sco l’ Ova s’ perd’in ot;
Sco la Sumbriva svaint ilg muond e pompa sia.

3.

    Inu’ è Ninive, taunt grand’e spaventusa!

10Inu’ è lg gran Coloss da Rhodo, ruinô
Chiamels nouv — cient chiargand chi fütt davent porto?
Inu’ è Babylon, taunt ferm’e gloriusa?

4.

    Ilg Taimpel d’ Efeso, stupur, è müravaglia

Delg muond e quel chi fett Salomon lodô,
15Inu’ sun els? Inu è Nimrod gran Sodô?
Inu’ hò, Babilon, ta Tuorr sia müraglia?

[p. 317 modifica]

5.

[f. 25b] Da Roma la splendur, ilg muond chi dominaiva,
Sieu Poevel, sa Grandezz’ed otter da stupir,
In terra giescha fick, ed hò stovieu perir,
20Invit, ætern, e mæ müdaivel chi paraiva.

6.

    Carthago, als Romauns taunt loeng chi contrastaiva;

Athen, stupur delg muond, taunt per savair mossær;
Sagunt, chi; per salvær sa fe, s’ hò fatta sfær;
Corinthus eir; è gio, chi Roma timentaiva.

7.

    25Quel Faron indürieu, cun la superbia sia;

Sennecherib potent, da tuotts, in terra, tmieu;
Nebucadnezar grand, d’ üngün ma stô vandschieu;
Nun sunè della Mort ieus per la largia via?

8.

    David, da Dieu cernieu, chi taunt ad plaschaiva;

30Quel Salomon famus, rick, sabbi, e pussaunt,
E quels chi’ ls sun segieus, ù eir passôs avaunt;
Sun morts: da Mort üngün els liberær pudaiva.

9.

    Inu’ è ’l grand Assuer, cun tuott la forza sia?

Grand Alexander ho ’l pudieu da fatt durær?
35Julius Cæsar hò stuvieu eir el crudær:
Pompejus, grand Romaun, passet eir el da quia.

10.

    Quels spaventuss Gigants, nun sun els ieus in terra?

Methusaîem, quel Velg, fütt eir davent alvô:
Samson, d’üngün vandschieu, d’la mort fütt superô,
40Absalon, ilg plü bell, peritt in greiva guerra.

11.

[f. 26a] Croesus quel rick Monarch: Crassus, chi taunt havaiva:
Annibal, grand sodô: Camillus virtüus:
Fabrici, taunt fidel: Grand Carlo taunt famus,
Sun morts. Aristotel è mort chi taunt savaiva.

[p. 318 modifica]

12.

    45Mo che? Havain nus bsœng da d’ir daloentsch da quia,

Exaimpels per chiataer? O nà, in münchia — di,
Metta Dieu quels à nus avaunt noss oelgs a qui,
Per seng, ù da bontaet, ù eir dell’ira sia.

13.

    Un seng hò Dieu à nus d’la senchia leggia sia;

50Signor Governatour JAN SALIS; miss avaunt,
Levand vi l’allegrezz’é ’ns dand dolur e plâunt.
Ah! dœli, laed, horrur, grammezz’e gran fadia!

14.

    Vuless, d’ün tæl sogget noebel, qualchiossa scriver,

Scha’ lg doeli concedess; comenzamaint e fin
55Sch’eau qui chiatter savess, ù’ vess qualcke indschin
D meditar concett, chi fùs qui deng da viver.

15.

    Dall’ üna vart veng eau tmento dalla Grandezza,

Da que chi fùss da dir, e debil mieu savair:
Da l’otra voul l’Amur, da dœli, verss havair.
60L’Amur, timur vandschand, sustain mia deblezza.

16.

    Splendur daiv’alg barmoer la noebla Slatta sia

La Pietæt dels velgs, fitaeda cun virtüt,
Bun Nom, e dignitæt, chi ’ls eira larg ’e schütt;
A nos Pajais honur, confort, ed allegria.

17.

    65Da tæl’hundraivla Glieud, e Slatta generusa,

Naschieu ’lg barmoer; mossô fütt à cognuoscher Dieu;
Cun bun Costüms düsô cu ’lg latt quels aint bavieu
D’la Mamma, pe lg fær gnir persuna Virtüusa.

18.

[f. 26b] Alg stüdi applichiò, aqui ed eir sülg eister,
70D’ Ingeni fin e prompt, progress ho ’l hagieu fatt
Da gran stupur, ilg Nom portand ed atts delg Tatt,
In Pleds e Fatts valent, adogni câs adeister.

[p. 319 modifica]

19.

    Da bgerrs Linguags perit, zuond belg el discoriva

Da Dieu, e fatts divins, sco ’lg Plæd da Dieu main’our;
75Cun fondamaint; ligiand, à boucch’eir our da d’ our;
Cun gravitæt, bening, cun spiert e tschira vira.

20.

    Da fatts secrets, stupends, d’ la gran mamma Natüra

Eir el perit: in Dretts e Leggias; cun cossalg,
Canonics e Civils, chi eir’ad el paralg,
80Da discosrir cun plæds, ù metter in scrittüra.

21.

    Da ’l Muond e sias Parts, sieu Regimaint, e terras

Havaiv’el tæl savair, chi faiva müravglær;
Sa ch’ el per tuòtt fùs stô savaiv’el ragionær,
Da ’lg Esser d’ogni Stat, da Lyas, Paschs, e Guerras.

22.

    85Siand delg Stüdi gnieu ad Arts in grand’ottezza

Cu ’lg stüdi vulett el las Armas compagnær,
Chi soula grand ilg hom in terra fær dvantær;
Quellas ho ’l a druær imprains cun addestrezza.

23.

    Suott Officiæls valents, in noss ed eistras terras

90Da bun sodô lg mastir pigliett el aint atts;
Discuorrer bain savair’, ed eir mossær ils fatts,
In muostr’attacs, cussalgs, assalts, combatts e guerras.

24.

    A poch, a poch, d’Hunuors sü lg combel el montaiva;

Bain - deng Mastræl fütt el, in sieu comœn, cerrieu;
95Legations da quel, cun lod’gieu e complieu.
Ch’ e l’vaiva grand da gnir, Scodün inclir pudaiva.

25.

[f. 27a] Da Spagna ’lg Grand Monarch; sentind la fama sia;
Sieu Capitani ’lg fett; à quel ho ’l gieu servieu
Cun rieltæt e lod e fama bur’obtegnieu,
100Infin chia ’ls duos Monarchs fadschettan pesch e lya.

[p. 320 modifica]

26.

    Mo siand gnieu ’lg destin d’la Majestæt divina

Rivett el sülg plü ot scalim da grand’honur.
Gniand fatt træs mezs hagieus, amur eir e favur,
Merit Governatur da tuott la Val - Tellina.

27.

    105Cun lod e cun honur, la Rob’ad el creschaiva;

Vezzaiva clær ogn’ün ch’el eira benedieu,
Sün orma, Corp e Bains delg Segner favorieu;
Ilg quel el, Bains delg muond indrett druant; timaiva.

28.

    Uschieu eir’el duantô da ’ls prüms da nossa terra,

110Da Rob’honur pudair; amô e reverieu,
A qui ed eir uttrò, inu’ el fùtt contschieu,
Da Hatta, Dignitæt, Honur e fama bgerra,

29.

    Mo che? Dess qui pudair la debla penna mia

D’ ün tæl nœbel sogett, sco chi tuchiess favlær?
115Homerus ù Virgil stovessen sü alvær,
Per celebrær indrett la gran Persuna sia.

30.

    Un tæl loda bel Hom hò pers noss’Ingadina;

Taunt Bain ho ’lg Segner Dieu davent da nus alvô;
Da taunt thesor ho nus la grimma mort privô
120Uschieu, da gnir nô tiers la fin delg hom ladina.

31.

    Critain dimæna tuotts, plandschain chiot stresuna,

Plandschain, mo brick ilg mort, mo ’lg dan da nus vivaints
Chi qui vivain in pchiô, in painas e tormaints;
Siand la vita qui stented e pochia buna.

32.


[f. 27b] Cridain nus Predgiaduors, ün hom chi incligiaiva
Ilg Plæd da dieu indrett, devot, religius
Cun pleds e fatts; palg Nom e Plad da Dieu zelus,
Chi delg Offici nos respett e chür’havaiva.

[p. 321 modifica]

33.

    Cridè vus Magistrats, delg stædi vos l’hundrentscha

130Civil e Criminæl Statüt vos protactur;
Bsügnuss e Forestirs, vos schütt e defensur;
L’ honur da noss cosalg, sogett da gran pradentscha.

34.

    Suspira, crid’e plaudsch’ò Ingadina mia

In Pæsch, ün bun Cussglir; in Guerr’ün bun Sodô:
135Dels pouvers bap bening, dels orfens Avuô;
Da nos Pajais l’hundrentsch’, uttrò ed eir aquia.

35.

    Cridain però cun moed brick sco la Pajania,

Mo sco fidels da Dieu, chi spraunza sgür havain,
E zieva quaista vit’ün ottra cert crajain:
140Siand la mort da tuott ilg muond taxæda via.

46.

    Christ hò cun sia mort destrütt la mort æterna;

Ruott sieu Agualg; vandschand giô quella travundieu;
Da temma nus spendrô; sa gratia stabilieu.
Ungün nu’ ns po spartir da d’el, chi nus governa.

37.

    145Dels Jüsts eis, avaunt Dieu, la mort fick pretieusa;

In vit’e mort eis el bening e gratius.
Morind gnins largs da ’lg mæl; da Satan malitius,
Da tuott pecchiô, da cuolp’e paina dolorusa.

38.

    Da tentamaints delg muond, da nossa gran deblezza

150Alg vair Fidel è sgür la moart ün Soenn e Pôs;
Un üsch alg Bain ætern, tals Aungels e Beôs,
Tiers Christo, fin delg plaunt e capo d’allegrezza.

39.


[f. 28a] Che bandunains morind? La Vita cuort’vauna.
Ilg Maungiel chia laschain, pro Dieu pussaunt refer.
155Mo per pudair uschieu, murir, stou ün guarder
Da crair in Jesum Christ, cun cor et orma sauna;

[p. 322 modifica]

40.

    Da fer indrett vivand la Conscientia sia

Intéra da salvær; sieu Segner da spettær,
Sco Cittadin delg cel; sün l’ hura s’impissær
160Da sia Mort; giunchir delg Muord la noscha Via.

41.

    Pissær in tuotts seiss fatts, la Fin e spaventusa

Trombetta, chi da cel, horrend vain à sonær;
Sieu Spirt in maun da Dieu, cun fe, recommandær.
Sieu Chio ozzand spettær la Chiæsa gloriusa.

42.

    165Ilg Muond indrett druvær, dendett chi passa via;

Bun Nom da consalvær, chi eis ün grand thesôr,
Plü pretius co tuott ilg Muond, Argient ed or;
Chürær na dick ilg Corp, mo eir l’Ormetta sia.

43.

    Signur Governadur uschia qui vivaiva;

170Per que eis el beô, in Jesu Christo, mort.
Constant, nun — stramentô plain d’anim e confort
Træs Christ ilg Pos ætern obtgnien ch’ el eir spettaiva.

44.

    Mo plaun pudess quidir l’Invilgia scuvidusa,

Nun ho ’lg Barmœr hagieu pechias e mancamaints?
175Nun sun ils fatts da tuotts notabels e cunschaints?
Che væst dimæna fand lodeda vantagiusa.

45.

    Mo Tü; chi dist uschieu; t’ impaiss’ e ponderescha

La sort da tuott la glieud in ilg pecchiô naschains
In quel vivains; pecchiô in minchia di fadschains.
180Ilg bain nun ais in nus, ilg mæl prædominscha.

46.


[f. 28b] Sainza pecchiô üngün mæ fütt, saró, ne viva
Quel Sench ho sainza pchiô üngün aqui vivieu?
E voust blasmær ün hom chi vess qual pecch’hagieu,
Traunter la gran Virtüt, in el chi splenduriva.

[p. 323 modifica]

47.

    185Chiæv’our imprüm la Tref, chi ’lg odg tieu sorv’e danna,

La Büsch’al’hur tir’our dalg delg Prossim tieu,
Da fær a vuond’hò qui ogn’ün culg esser sieu,
Dieu sul cognuoscha ’ls cors, absolv’ed eir condanna.

48.

    Pudess eir il malin da ’lg Câs’vair allegrezza

190Da buna glieud, mo væ a quel chi ho dallet
Dalg mæl delg Prossim sieu; Dieu po müda dandett,
Trammetter eir ad el plaunt, dœli e tristezza.

49.

    Quaist è, Signuors Patruns; ilg frütt de la penna mia,

Per Merrit delg Barmœr, mieu oblig e Confort
195Da vossa noebla Chiæs’Avis e bun Record
Da quel chi nun, ù eir saraun da quind’r in via.

50.

    Dieu Vus consalv’in pasch, perchür’e benedescha

Cun que chia chiær havais; glieud, roba, chiæs e bain
Cresckainta Dieu, fand Vus da sia gratia plains,
200Chia ’lg SALISCH verd, clalg cel bain coltivô, florescha.

51.

    In terra Dieu pussaunt nus qui redsch’e governa;

Defenda nos Pajais da tuots sguardins e dans,
E cur saraun delg Cuors da nossa Vita ’ls Anns
Finieus, maina nus Dieu in beadentsch’æterna.