Üna chiantzun davart la libartad da Grischuns

Da Wikisource.
romancio

Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VI.djvu Üna chiantzun davart la libartad da Grischuns Intestazione 7 agosto 2020 75% Da definire

La chianzun dalg grof da Romma Cvorta Ductrigna christiauna
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. VI
[p. 203 modifica]

ÜNA CHIANTZUN DAVART LA LIBARTAD DA GRISCHUNS.

In la melodia: Christus disch: gni, chi ho sa[id].

(Nach Ms. Ro.)

[f. 2a]          Eau vöelg chianter dals vielgs Gris[chuns],
C(h)o sun stos fearms et grand bar[uns]

Davard lur libartæd.
Cun saung haun els quela surfg[nieu],
5Cun saung haun eir quela mantgnie[u]
Cun granda rieltædt.

Noas pardavaunts, o vus Grischuns,
Nun sun stos libars ne patruns,
Ma suot la tirania.
10Quels vielgs chiastæls pudais guardær,
Schi daun quels pardütta clær
Da guarda iniüstia.

Quels grands tirans haun tuot sdra[po]
Prus figlias et dunauns schfurtzo,
15Fat grondas schelmarias,
Bgiers haun els in praschun sar[o],
Bgiers mudragio, stranglo, amatz[o]:

O granda tirania!

[f. 2b]          [A] Guardaval eira ün chiaschlaun,
20Ün zuond sgrischus et grand tiran.

Ün pur ho el schfurtzo,
Chi' el sves stuet bain mnær,
Sia figlia lascher schwargugner;

O granda tirania et ingiüstia!
[p. 204 modifica]
25O di, chie grand e greiff pchio,

Chia quel da Watz cun num Duno
[A?] noas prus vielgs fadschet.
Zuond bgiers d ün tiemp fatschet el clamer,
Quels tuots eir in praschun sarær.
30Quels tuots cun fam matzet.

Quels tuots cridant pchiadusamaing,
Bragient, plentschand eir fos[s]amaing,
Quel schelm cun giamgias dschaiva:
Nun he udieu üngiün utschels
35Chiantandt uschi bain co quels
Dad els uschi riaiva.

Ün ottar stou eau aradtschunær.

Trais homens ho el bain fat tschnær
[f. 3a]                  D ün tiemp in chiesa sia.
40Tuotts trais ho ell uschia implieu,

Chi’ els plü mangier nun haun pudieu.
Udi, chie tirania!

Lg ün ho ell tramis a durmir,
Via et no lg ottar fat curyr,
45Mu lg teartz poick löentsch ais ieu.
Tuots trais hol bod sü fat tagliær,
In lur maguns eir fat guardær,
Quel haves plü bain pidieu.

In aque s ho Dieu loscho gnir pchio,
50Noas vielgs our zuot tirauns giüdo,
Bain tres sia buntæd.
Do ardimaint, cus[s]alg, agiüd
Chi’ els haun surfgnieu tres sieu agiüd
La nöbla libertæd,

55Tres la buntæd, agiüd de Dieu
Haun els aquel thesor surfgnieu,
Eir cun grandas duluors.
Tres la buntæd, agiüd da Dieu
Haun els aquel tesor mantgnieu

60Cun saung et cun süiuors.
[p. 205 modifica]
[f. 3b]          Heinrich da Verdenberg cun nom
Ho eir pruvo cun foarza lg prüm

Las Lias bain da schdrür.
Ün tradimaint ho ell tratto,
65La lia naira sü drizo,
Grischuns par far morir.

Sur C(h)unchels ais ell no crudo,
D noat adasc(h)us Razüns passo,
Ls da Schams par dumas-chier.
70Vous Berenberg, lg chiasti, prender aint.
Ls da Schams s(h)ustaun gia[g]liardamaing,
Laschan lur frars vis(s)ær.

Quels sur lg goud dandetamaing
Sur munts muvettan impestiaunt
75In Schams cun lun agiüd.
Cura que lg inimich havet udieu,
Zaintza otra dmura ais ell fügieu.
In Schams ell mæ plü gnit.

Els cun vitoargia sun turnos,

80Haun lg Siengnar da Ruzons piglio
[f. 4a]                  Et lg mnaun a Valando.
Füt ieu santienzchia, chiel moris,

Chi’ ell havaiva tgnieu cun ls inimichs.
Per gratzchia füt largio.

85Eir lg erzidüchia Sigismund
Prandet Ramuosch un grand afrunt
Lg chiastelg bain boad brüscho.
Quels d Engiedina tafframaing
Lg chiatschettan maun cun ardimaint
90Et lg haun davent chiatscho.

Allo tiers eir lg düchia da Milaun
In noas paiais ho chiatscho maun,
Quel tuot per ruvinær.
Noas pardavaunts cun ardimaint
95Puschlæff et Buorm haun piglio aint.

Chi’ el boad stuvet turnær.
[p. 206 modifica]
Eir Maximilaun par tscheart

Vous las trais Lias schdrür zuond speart,
Eyr Schvytzers cun Grischuns.
100Siand ell in Müstaill crudo,
Cun tuorp ven ell da loo tschsanto

Da noas giagliards baruns.

[f. 4b]          Bod zieva ho ell a cun tradimaint
Sün lg Steig eir Maienfeld prains aint,

105La guargia allo amazo,
Crudo in Engiedina zuot,
Dysch vichs brüscho, schdrapo eir tuot,
La pæsch ma brick salvo.

Ell all’dvanto zuond arabgius,
110Crudet d ün tiemp eir adaschcus
In Engiedina zura,
Ündesch vschinaunchias mis a pföe.
Ün Luvingnesckg mnet quels in lg löe
Naschieu alla mæl’hura.

115Noas vielgs tres lg agiüd da Dieu
Vitoargia saimper haun agieu.
Co tres in Vall d Vnuost.
Sull quatter milli fearms Grischuns
Haun quindesch milli Schvobs gituns
120Vandschieu cun grand cuost,

Nouff giedas Schvizers e Grischuns

Haun vuagio cun quels giattuns,
[f. 5a]                  Nouff giedas in ün ann.
Dieu, saimper mæ ls ho agiüdo,

125Chiels haun aquels trids utschæls schbluto
Cun grand lur tuorp e dan.

Noas pardavaunts cun riælted
Nun haun sollum lur libartaed
Uschi tafframaing mantgnieu,
130Mu eir quel bel dæng paravis
Vutlina dalg raig Louis

Cun guera bain surfgnieu.
[p. 207 modifica]
Bod Carlus quint ho muvento

Quel Midigin, lg quel ho eir mno
135Cun ls vielgs üna espra guera:
Las Plaiffs, Clavena tuot prains aint.
Ls noas ls haun tschsantos impertiaunt,
Bütto lg chiastielg per tearra.

Que nun siand sto gratagio,
140Ho ell cun lg ovaisckg, avætt tratto
In Cuoira ün tradimaint.
Lur tradimaint ven bod sc(h)uveart:
Lg avæd cun la spæda condeart,

Lg ovaisckg fügitt zuond quaidt.

[f. 5b]          145Sü sura ho ell Murbeng piglio
Et quell zuond fick fortifichio.

Noas vielgs nu s intardettan:
Cun Schwizers bodt traiettan aint,
Lg tschsantaun davent zuond tapfframaing,
150Lg chiastielg da Müsch splanettan.

Carl Baromeus, chiardinæll,
Quel poick prus hom, quel seinckg papaell,
Quaist anns ho eir pruvo
La Vall d Vatlina d ans pigliær,
155Cun tradimaint d ans ell’ivuler.
Mo Dieu quel ns ho agiüdo.

O, vus Grischuns, voas vielgs guardo,
Lur giagliardientscha nun tschmanchio.
El haun tuot survantschieu:
160Vantschieu raigs, sgnuors, imperaduors,
Mazo tiranss et tradituors,
Bain cun lg agiüd da Dieu.

Voas öelgs, Grischuns, avri indrett:

La libartaed, quel grand dalætt,
[f. 6a]                  165In privall ais da prir,
Eau tæm eir mall, chia lg plæd da Dieu

Giaia da vus ad arandieu.

Cun dich vulais durmir?
[p. 208 modifica]
Lg araig d Spaingna ho cum seis cos[s]ailg

170Musso a nus zuond trid combailgs:
Lg puntsbrief bain zuond chias[s]o,
Cun impromischiun da danærs
Fingio in ho ls cours cumpro da bgiers,
Las Lias ho ell dschlio.

175Ell ho fortetzchias fabrichio
Lg landsfürst eir huos[s]a muvanto
Incunter noassa tearra.
Quel ho Engiedina zuond brüscho,
Mazo et tirania üs(s)o.
180Partuott ns ho mis in guerra.

Par foartza noas frars haun stuieu
Stær giu da la crætta da Dieu,
Alg fürst lo tiers giürær
Giürær ad ell dad essar suott
185In lg secullær, in crætta e tuott,

Las Lias bandunær.

[f. 6b]          Eir noas subgiets holl muvanto
Chi’ els haun quel di grand rebello

Incuntter lur signuors.
190Quel bæll thesor havais perdieu,
Chia voas viegls haun cun lur saung surfgnieu.
Que faun voas tradituors.

Ls voas offitiels haun els mazo,
Schgrischusamaing eir mudragio
195Ls prus serviaints da Dieu:
Bgiers s-chiavazo, per mietz taglio,
Næss, mauns e peis davent taglio,
Bgiers haun els eir pandieu,

Bgiers sagiatto et amnatscho,
200Bgiers haun els schmeartz et acrapo,
In l’ouva fat morir.
Perfin eir ls moarts haune sü chiavo,
Cun grand deschd(a)[æ]ng haun quels tratto,

Cun gamgias e cun rire.
[p. 209 modifica]
205A bgiers haun els ls öelgs oura chiavo,
A bgiers lur coarps eir sü s-chiarpo,
[f. 7a]                  Matzo dunauns, infaunts,
Infauns incuntter ls müers bütto,

Spans saung in lg löe, chi vain predgio.
210O schelms, o moardars grands!

Bgiers eir par foarza haun els fat yrr
In lur baseilgias ad udirr
Las mæs[s]as da lur prears.
Et cur chi’ els quelas haun tadlo
215Et eir lur crætta c(h)o tschnaio,
Schi ls haune morir fat bgiers.

O chie inguoscha, o chie dulur!
A ti, o Dieu, o vair signur,
Quaist fat vulains a ti plauntscher.
220O tradituors, o moarders grands,
Par quel prus saung, vus havais spans,
Vain Dieu sia yrra a spænder.

O wus grischuns, cun voas grand pchio,
Voass Dieu in tschiell havais gritanto.
225Quel huossa bain s chiastia.

Vos lg plæd da Dieu havais schbütto,
[f. 7b]          La libartædt sura adruvo.
        Dieu muos[s] sia giüstia.


Vus ls buns havais persequito,
230Schelms, tradituors brich chiastio,
Fatt granda iniüstia.
Par santienzchias havais prains daners,
Ruott saramaints, fatt tüertt a bgiers,
Druvo eir tirania.

235O vus Grischuns, chia stais a fær
Vuus nu s vulais aunchia schdaschder?
Innua ais riæltæd,
Inua ais lg cour da pardavauns,
Chi haun lur sang spanss

240Par voas[s]a libartædt.
[p. 210 modifica]
Vulais quels chiauns da saung suffryr?

Vus bain plü boad des[s]as morir
Chie suott tæls sgnuors as rændar.
Vus in Agiptum vulais turnær
245Et lg plæd da Dieu s lascher pigliær

Voas saung auntz des[s]as spandær.

[f. 8a]          Par tæl, Grischuns, alve sü boad,
S vulve tiers Dieu, voas bab sü (h)oatt:

El vain a s pardunær.
250Sü vuuagio per voas infaunts
Giagliandamaing sco voas pardavaunts:
Dieu vain vitoargia a s der.

Scha vus aque nu gnis a fær,
Schi gnis vus svessa a s ruvinær.
255Tuot vain da vus a rirr,
Eir voas infaunts a s almantær,
Vus eir suot tearra a blastmer
Et saimper schmaladyr.

O Dieu, da cour nus ta ruvain:
260La libertæd nu ns prender d maun.
O Dieu, nu ns chiastiær!
Plü boad chiastia quels tirans,
Nun chiastær nus, teis infaunts,

Te, Dieu, vulains ludær.