Canzona spiritualas

Da Wikisource.
romancio

Jacobus Anthonius Vulpius Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VI.djvu Cristianesimo Canzona spiritualas Intestazione 8 agosto 2020 25% Da definire

Biblia Pitschna Tagicomedia hagida in Zuotz ano 1673
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. VI

[p. 546 modifica]

JACOBUS ANTHONIUS VULPIUS.

XXX Psalms da David. Da növ vertids & tschantads in vers Romansch tras Jacobium Anthonium Vulpium. Stampad in Scuol. Anno M DD LXVI.

Un PLANT SUPRA LA

Malitia dal mund, è rög via Deis per gratia.

p. 129 In la notta da Montaban.


SEnger gratiòs
T’regorda d’no bain
E da witorgia, (zudé
2. No a qui vivain,
5Inconter teis plæde:
Ha curta düra,
3. Tot ils infidels,
Dovran injüstia:
Ch’ün nianck ün zick,
104. ’Lais per pauc da far,
Chi wain a s’müdare:
Aint in tristeza:
5. Fich cun blera a lgieut
Chi sbütn’il plæd da Deis.
15Quell sa bain per tschert,
6. La ambition,
Ais bain fich commüna;
Quell sgrischus puchia:

O Bap cufortûs!
Ta misercorgia,
Als teis in quaist munde.
Eir pür plü pechiain,
Quella natüra,
E’ ns main in grond læde.
Sun fick mals, crudels;
E nu völlgen brick,
Reprenda lur Ligia
A qui da spettar,
Lur rir, algrezchia,
Nu s’vulgond meldrare,
Tschert vaī ad ir dswieut,
Il fidel, perdert,
Deis nu bandon’ils seis.
E disunion,
Aut h’vaino predschâ;
Guinchin d’quell adüna.

[p. 547 modifica]


[p. 130] 7. Il commenzamaint,
Ch’hasur no da ngire:
20E cun grand cridar:
8. Pover Crastian,
T’esch ün pover verme:
Tras Christ il filg seis;
9. In l’oration,
25Stain salds pür adüna;
Pasch concordia,
10. O malas pratchias:
Dal Sathan spiadas;
Sdrür & zuppare
3011. Eug dig chia no tots,
Mo blers zund sorbatse,
Baiven eir il sang:
12. O schi’ ns impissain,
Per dret meldramainte!
35Sia völlga fain:
13. Deis, Senger chiar,
Pasch in nossa terra:
Cun vaira crett’è fai,
14. A teis Serviaints
40Chi predgian tais plæde:
Il Evangeli:
15. A lur Auditôrs
Gratia da chi cresschen:
Benediction,
4516. Bap da tschel fa tü!
’Ndret cū tai’ ns cuvengū,
E sco filgs bandûs,

Dal castigamaint
Ais tschert suspurar.
Ch’nos inimis pron rire
Cha mâ pilgs’a man!
Da ’ndret laud a Deis,
Ch’t’ais tschantad ün terme
Cun devotion
Per misercordia,
Roguain tots per üna;
Sco latschs e cabgias,
Per ruvinare,
Ledschas da Deis fattas
Esschen fick currots:
Chi stan in il sangk
E s’tengen beadse.
Dieu da cor rogain,
Il plæd seis tadlain
’Ns spendr’el dal tormaīt
Völlges a no dar
Chia no possen tai,
Tmair e star or d’guerras
Noß dfai Prædicants,
Cun desideri
Dâ spirt da vardade.
Bè sco bellas flors,
In devotion,
Et cun bain sfloresschen,
Chia no tots pür plü,
Sean saimper prûs,
L’Reginum mantengen.

[p. 131] CANZON DA NOZAS.
DA növ vlain no cantare

Al Spos noß bun amich:
Vantür’al avuorare,
Eir a la sposa sia
52. Queus ch’eiran amaladse
D’carnals giavuschamaints;
Da Deis sun scapantadse,

Stùts d’nars amoramaints
[p. 548 modifica]
3. Donna da bain chi catta

10Bler bön survain datschiert;
Pur sea nun stramantade
Da Deis ’l ais grazchia sport.
4. ’Na donna dad honore
Il laud ais da seis hom:

15Vain datta dal Singore,
[p. 132]                  Disch sabi Salomon
5. Adam deck fo creade

Nun fo lasscha solett,
D’sia cost’il fo drizade
20Da Deis ’na donn’indret.
6. Amor plü grand inglure
Nun ais co cur eus dûs,
Scuvengen cun honore:
Delett fick pretiôs.
257. Il hom sto bandonare
Bap mamm’& auter zund:
Via d’sia mulger s’rantare
Da cor l’amar eir zund.
8. Sun dûs ün corp intere;
30’Ns amossa la vardad,
Compilg’in ün mysteri
La Laig zainza fusdad.
9. Ingual sco Christ noß Senger,
No sia Baselgia chiar:
35Vol per sia Sposa tenger,
E quella nettigiar.
10. Per quella s’ha rendüde,
In üna greva mort:
Vol ngir solet contschüde

40Pa ’l dret è vair cuffort.
[p. 133]                  11. Permor d’quaista sumlgenscha,
Schneja ’l giavüschamaint

Carnal; chi foß parenscha
Töst ün puchia contschaint.
4512. Impro schi ais la crusche,
A qui tschert avant man:
A totta queus da strusche

Chi quai han intaman.
[p. 549 modifica]
13. Dutsch, asch, ais in quiast stadi,

50Pißêr, è braja grand,
Sterschin, e grond malaschi,
’Ls iffants udir cridond,
14. Pazeng’e sen stov’esser,
A qui cun dret taschair,
55Fadia nun s’lasch’incresscher,
Chi vol’na don’havair.

15. Gril, grel, sgrizchiar ranchüsche
[p. 134]                  D’la chün’ais il sonar;
Dettar d’not e da die,

60Eir matinadas far.
16. Qua pillga patientia,
Il ais usche ngü nan:
Usche han tut teis velgse
Cun tai, ò Chrastian.
6517. Taschaint’ils melg tü pousche,
Mett’ils in man da Deis
Cun orations sch’tü vousche,
Ch’hagen vantùr’ils teis.
Impro vendscha l’amore
70E gùda far quai leiv:
Pùr via vo d’amasduose
Sumlgar s’lasschâ brick grev.
19. L’ùn l’auter dfai s’gùdade,
Portar il fasch commùn;
75Sgrings è dantilgs mùtschade
Ed auters plæds da fùm.
20. Sa stov’eir qui suffrire,

L’ùn l’autr’in vair amôr:
[p. 135]                  L’ùn bain da l’auter dire,
80Dvainta cun voss’honôr.

21. La donn’obedgia s’mossa,
Al hom, tant sc’al Singôr:
Impro schi deß il homme,
Seïs eßr’havair per côr.
8522. Ma quai lasschain qui stare
Il fat savaino bain.
Da mal s’völg Deis ostare

Indret ch’vo stettet bain.
[p. 550 modifica]
550Jacobus Anthonius Vulpius

23. Dormid pür hossa lamme,
90In gratia dal Singôr:
’L fadif nun s’detta daune,
Ne s’impedesch’inglur.
V’s impraista bandisschune
Noß Deis è chiaud amôr:
95Ch’voß sem sü cresscha bune,
A seis laud & honor,
25. S’lasch cun algrezchia vaire,
Iffants fin il ters grâ:
Sco als fidels da vaire,
100Suvent ais quai dvantâ.
26. Deis vlains hossa rogare
Chi s’detta sen chiarin:
105Ch’vo ’ndret s’posset amare

Infina sün la fin.


[p. 136] DAVART LA VANA GLO-
ria da quaist mund.


NGio vaine naune?
Da grad’sche fane
Siand dadette,
Vain scars e strette,
52, Dal mund la botta,
Sco terra cotta
Quai ch’ün scrivesse
Et an s’mantngesse,
3. Quai ch’hossa para,
10Agia dsinvae,
Sü ’l munds’laschare,
E zambriare,
4. Hoz svolas aute,
Iüvlas dadaute,
15Daman sgringire,
Stos dsinire
5. Da prüm in nanne,
Al crastianne,
S’catt eir per scritte,
20La fin constritta,
6. ’Ngio ais Absolone?

Ch’in il mundanne,
Sa sladen aut:
Tott quell delette,
Dsinvâ ’sche baut.
Ed auta frotta,
Sfrislada vain:
Sü ’l glatsch restesse,
Co ’l Crastian.
Fich ferm a stare,
In batter d’l ölg:
Ais s’inrüglare,
Sco sün ün fœlg.
Cun forz’e dguaute,
In totta flôr:
Davent partire,
Cun grand dolôr.
Va’ ’sche a manne,
Ne vain quai stort:
Chia chi ch’ha vitta,
vain da la mort.
’Ngio Salomone?

[p. 551 modifica]


L’ün bell e gronde,
Samson barune,
D’Samgar il bune,
257. ’Ngio Virgilius,
Plat’, Empedocles,
[p. 137] Lur aut stüdgiare
Lur amossare,
8. Cicero plidaise,
30Ne ’l ha defaise,
L’ha stü davente
E mal containte
9. S’leg eir in somma
Vivev’in tumme,
35Ne s’impissava,
Cun greiv é stava
10. Ell ven portade.
Ne ’l ha jüdae,
Pro temp via baine,
40Davent no staine
11. Il Pap’e Raigse,
Nu ’ls ha defaise
’Ngüna richeza
’Ngüna fermeza
4512. Ingün cridare
Quai po jüdare,
La tott sursillga
Nun ch’la nu pillga
13. Carnal delette,
50Sü ’l dawo strette
Delet mundaune
Gio d’Deis ins maina
14. Sch’tü vos predschare
Indret pasare,
55Sunai sco fluorse.
Flur savurse,
[p. 138] 15. Waua sumb[r]iva,
A tai che jüda,
Curt ais teis viver,
60Sch’tü has da viver,
16. Seas hümil pruse

L’auter slutri:
Ed il bastune,
Mathusla velg?
Aristoteles,
Cun tott lur art?
Lur sottilgare
Va sur ’na vart.
Sur tott statt aise
Seis bain tschantschar:
Sch’bain brick gugente.
Quaist mund lasschar.
Chia tschell rick homme,
In sguazi bler:
Bler main pasava,
Cu ’lalmosnær.
’N infiern catschade,
Rab’e danærs.
Ins perderschaine
Da prads, & ærs.
Sch’bain han il braïse
Lur forz’inglur:
’Ngüna belleza,
Tott sto morir.
Ne medschinare
Contra la mort:
Nu lasscha nöllga,
Vitt’è cuffort.
Dsinvâ dandette
Main’in errôr:
Ais curt è vanne.
Aint in dolor.
E forsa smare,
Honors dal mund:
Tott lur coluorse,
Wia seccan zund.
Scamada trida
Il losch teis bain:
Net’sas qui scriver,
L’hura chi vain,
D’ün cor bandûse,

[p. 552 modifica]


552 Jacobus Anthonius Vulpius
A tots stâ strusche,
’Ls amichs völgs baine,
65Perdona plaine,
17. Desdig il munde,
Predscha da funde,
Schi t’vain eir sgüre,
Dal aut ferm müre,

In che ch’tü pôs:
’L fadiv chi t’vaine,
Da tot teis cor.
Sia pompa zunde:
D’eis cor, il bön;
Davo quaist scüre,
La vitt’ætern.


LA JUVANTSCHELLA.
Sco: Eug spranza nhaig sün tai. &c.

EUg cant, sü taidl’e t’güza tü,

Co in quaist mund deß ngir trat sü,
’Na Juvna dad honore:
Il mund ais orb, ma tü seas scort,
5E sgund’al dret Singore.
2. Scumbaut ch’tia fillga sa tschãtschar
Völlgas tü quella perchürar,
Da plæds da mal exaimpel:

E scha seis plæd, u fatt t’n giß læd,
[p. 139]          10 ’Artir il cor seis saimpel.
3. Tot seis fadschöng sea orations,

Imprender chönsch, ed auter duns
Infina ch l’ais plü gronda:
Schi fa l’imprender lur’a lêr’
1.5 Da Deis tü la dumanda.
4. Import il plü la cumpangia,
Ch’ais inturn ella co la sea,
Qua metta la mær chüra;
Da juven sü, plù löngk e plü,
20Sch’tù vos ir a la sgùra.
5. Nun la lasschar tor mal ad üs,
Ch’la scuorr’or d’casa adascûs,
’Ne ’mprend’a far merendas:
Fa ch’seis delet a saimper stett,
25In casa: la defendas.
6. Usche da bleras tschantschas tù,
Teis plæd cun ella sea scaltri,
Brick grim, chiangiaisck or d’möde,
Eir brick lavschant, ù buffunant,

30Brich leif, datchùttel, vöde.
[p. 140]            7. Fa chell’imprend, à lavorar.
[p. 553 modifica]
Lavors da casa tottas far,

Filar, cusir, far panne,
E d’autras plü, ch’iminchiadi,
35Sa stova tor à maune.
8. Ch’la sea chiavsada, d’schubr’indret,
E davo Deis hag’seis delet,
D’üna buna nomnanza,
Grazchiaivl’, honeist: In tot ’l areist,
40Da grond ais importanza.
9. Vestir la deisch, e spisantar,
Sco il da vaira vol portar,
Nu survargiar il terme,
D’teis stadi slaß, in aut â baß.
45Quai tenga sald e ferme.
10. Ch’la ge’ a predgia, taidl’indret.
’Nil plæd da Deis hag’seis delet,
Als povers fetsch dal baine,
Il amalâ, cun caritâ,
50Tscherch’, e cuffort al maina.

11. Ch’la sün las giassas brick sguingand
[p. 141]            Gea, sü ’ls tramalgs ll cheu squassand,
Sea quaida, sabg’honesta,

Ingio ch’la sta, ù chella vâ,
55Züchtgeza port in teista.
12. La juvn’ais sco la poppa d’ölg,
Deis perchürar sü quella völg,
Ch’la nun veng innüvlida:
’L fadiv ais spert, il mal perdert
60Quant baut ais l’inscürida.
13. Sün loschs tramalgs, e ballaröz,
S’han bleras rottas il culöz,
Sün spils è perdonanzas:
Chi vol’na prusa filg’havair,
65L’artang da tal üsanzas.
14. La not sta mal sch’ün mascul vâ,
Bler tavanond or d’sia chiã
Taschair sch’na Juvna bella,
Qua s’deß lasschar, per vias cattar
70T’impaisa bain sün quella.

11. Eir ch’üna juvna deß ballar,
[p. 554 modifica]
In bratsch ad ün marûs sutar,
[p. 142]            Co ngiß a star seis core?
Nun chell’agiâ, ’n il côr seis hâ,

75Vargiâ ’l term da l’hônore.
16. Usche s’invid’& ard’il fœh,
D’l amoramaint tsas simmel giöh,
Ch’la paina d’sta d’commande,
E sch’la bain stâ, ard’il puchiâ
80Seis cor cun tal föh grande.
17. Nu tmair per quai à nun cattar,
Quella tia fillga d’maridar,
Pür quell’ais drett nomnada,
Pro lgieut d’honor, in totta flor,
85Da queus vain ’la dmandada.
18. Quell chi sa tngair la fillga sia,
Sco Deis quai vol aint in mastria,
Vain d’ell’havair algrezchia,
Chell nun stuvar vain ad havair,
90Un dsender cun grimezchia,
19. Sia casa vain ’l’indret à tngair,

Portar la crusch dal Senger,
[p. 143]            Da juven sü, ha ’la savü
95Mastria ’nil cor seis tenger.

20. Rebecc’usche fo tratta sü,
Rachel, è Lea in tal virtü,
Usche Maria la verna,
Elisabeth fe eir indret,
100In honestâ zund ferma.
21. Ed autras bleras zainza fin,
Chi han lur laud ’n il plæd divin,
Deis völlga perchürare,
Scodùna fillga dad honôr,

105Da mal, é læd l’ostare.

CANZON DAVART LA
Giuostra dal Spirt è da la Carn in la mort.
La Carn disch:

LA mort per tott s’arasa

’Ngio vlaino via?

In tutt Pagiais è casa
[p. 555 modifica]
5O stûta malatia:
5 Ingio vlaino ir?
[p. 144]            Chia no dals priguels scürse
D’la mort zund sean sgürse
Ezainza quell pißêr.

Spirt.

2. Pro ’l Senger vlains mütschare

10’Ns render sü ad ell,
’Lins po landr’ora trare
Chi nuns nousch ün cavelg,
E’ ns tor in seis gubern:
Chia no dals priguels scürse
15D’la mort zund sean sgürse,

E stetten saimper ferm.

Carn.

3. Mo cur tü stos morire

Et in la fossa trar,
A terr’e pulvra ngire
20La vitta bandonar,
In nomber star d’la mort:
Cu’ ls verms eir ngir a guerra
Smarschir qua sut la terra

Co t’plascha quell cuffort?

Spirt.

25Nu’ m völg da quai sgrischare
[p. 146]            Meis corp nu sainta quai,
Da Dieu’ m völg eug fidare

’M lasschar zund sün sia fai:
Saig tschert cheug leiv d’cheu sü
30Cur Christ vain à tornare
Gio d’tschel; è ’ls seis raspare

Sün il juvnessen di.

Carn.

5. Pro quai stos bandonare

35Tia rab’è teis iffants,
Tia don’eir qua laschare
Nun sas co’ ls ge’ à man
Ne vains plü als guardar:

Co vos tü quai suffrire
[p. 556 modifica]
40Stovair usche morire
E tott davo lasschar?

Spirt.

6. Sa raba cheug bandone

Nun vala brichia tant,

Vi d’quai chia Deis im duna
[p. 146]            In seis cuviert possant:
45’Ls iffants vain ell à tngair

In seis mans da bontade,
Ch’ad eus nun manca raba,

E vengen baut amvair.

Carn.

7. Podesses ’mo löngk viver

50Havair delet dal mund
Honors dal mund survngire
Grand ir tia rab’è fund:
Schi stos hossa davent,
Teis buns compangs, amichse
55Lasschar; ir or dals vivse

Co fas tü quai gugent?

Spirt.

8. Scheug bain pü löngk vivisse

In quaist mund dad errór
’L puchiâ pür plü creschesse
60Fadia, crusch é dolor:
Deis ais il meis ajüt,

’L im vain à perchürare
[p. 147]            Compangs, amichs im dare
Tot Anguels e tschernüds.

Carn.

659. Schi scha’ ’l puchia nu fosse

Cu’ l qual tü esch cargâ,
La spranza nu t’falasse
T’maneß in lessa chiâ:
Mo ’ls prûs vol il Singôr,
70Ils pechiadors zund prire
’Nil fund d’l infiern sgringire;

Stoven cun turp è zngûr.
[p. 557 modifica]

Spirt.

10. ’L puchia ais bain sgrischuse

Cu’ l qual sun cargâ,
75Impro sch’ha Christ bandûse
Per quell zund belg pagâ:
Eug ’m fid nummâ da quell,
Ell ais meis mediante
’Vant Deis port ell meis plante

80Per quai ’ll ngü gio tschel.

[p. 148] Carn.
11. O quant gronda dolore

Tü stovas indürar,
Ant co chi venga l’hura
Ch’tü posses quai drovar:
85Inglur ais mær fadia
Co cur il cor d’angusscha
Indüra chell deck scrusscha

In greva mort va via.

Spirt.

12. Deis im ajüda vendscher

90’Na giâ stov’esser mort,
M’ajüda zainz’infendscher
Ell ais il meis cuffort:
Pür cheug sea largk d’liffiern,
Eir Christ ha indürade
95Per mai fick martriade

Ell ais il meis susteng.

Carn.

13. Pür t’scüsa co tü pousche

Morir à tai fa mal,

Il côr à mai deck frusscha
[p. 149]            100Passar sur quell stadal:
Eug num poß render sott,

V’leß plü gugent sandade
Delett dal mund carnale

Co tai o stuta mort.

Spirt.

10514. Christus ais mia vitta
La mort ais meis guadong,
[p. 558 modifica]
Nu’ m traig ingüna gritta

Gio da quaist meis compang:
Sia grazch’e Spirt divin,
110Ins jüda qui jüstrare
La carn à padimare
E’ ns dett ’na leda fin.
15. O frars tngai ad imainte
Natüra d’noß fadiv,
115Co quell al Spirt ardainte
S’amossa fick catif:
Dfaimaingk il padimain,
’Mprendain da juven süe

Jüsrtain plü löngk è plüe
[p. 150]            120Infina ch’no vendschain
16. Seis cor ingün nu rainta

Sün chiaussas da quaist mund,
Cun quellas nun s’badainta
Il impedesschen zund:
125Stendain bain ant noß mans
A saimper via dal Senger
Sol spranz’i(u)[n] ell dens tenger

Dschain Amen, Crastians.