Spruch

Da Wikisource.
romancio

1911 Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu Spruch Intestazione 27 giugno 2020 75% Da definire

Vitta del b. martir P. Fidel Comedia spasusa
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. IV

[p. 421 modifica]

SPRUCH.

SPRUCH o seigi sentenza da Compromiss en la strepitusa, a liunga dispitta, ca fova denter la Venerabla Claustra a Cumin gron della Cadì DADA Dils Aultnumnai Compromissaris Celsissim a Reverendissim digl S. R. I. Prinzi Gioseph Benedeg Uuesch da Cuera et Excellentissim Signur Domenic Bernardoni Ambassadùr da sia Majestat Christgiaunissima.

[fol. 2a] Nus Derschaders Compromissaris en la Fatschenta della Dieschma, ca passa denter la Venerabla Claustra, à Cumin gron della Cadì.

DA pia, ca la schon numnada Venerabla Claustra dils Religius dilg Uorden da S. Benedeg d’ina vart, à las Vischnauncas digl ludeivel Cumin grond dall’autra vart omas dus dalla Cadì &c. en vertit d’in legitim, a faig Compromiss han compleinamein, ò absolutamein rimess d’examinar, a trouar per via d’ina summaria conoscienscha, a Sentenza da compromiss la liunga, a fastidiusa dispitta denter els con canera moventada en igl pong dellas Dieschmas pretendidas della Claustra, a schneg adas digl numnau Cumin gron. Essend da nus avon citadas, ed avon nus comparidas sin igl determinau gij per miez dils lure respectivis Deputaus omas duas parts, ed avend mess avon tont en scrig, sco en Vusch ils lur mussaments, raschuns, fundaments, riservadas, a replicas, faggias sur quei la pli madira, a fundada reflecziun, vesiu quei, ch’ei da veer, a patertgiau quei, ch’ei da patertgiar, mettend avont ails Eigls [p. 422 modifica] Dieu, a las reglas digl Dreig con clumar sur igl num da Christi vei nus pronunziau, declarau, a trouau, sco nus trouein, pronunzien, a declarein en vertir digl present spruch, ò seggi Sentenza da Compromiss en questa Scattira messa avon da poing en going sco ei ven cau suenter.

1. Examinai ils mussamens, raschiuns, ed igl non ricordeivel possess della Venerabla Claustra da Mustè, conoscein nus, a pronunziein, ca las Dieschmas pretendidas dad’ella digl entier Cumin grond, a da scadina Vischnaunca digl medem en particular seggin alla Claustra douidas, en maniera, c igl Cumin grond, a scadina Vischnaunca en particular fossen obligai de Jure da pagar alla numnada Claustra en natira las surnumnadas Dieschmas en quella maniera, ca en stadas pagadas per igl passau senza autra raschiuneivla contradiziun. Auncalura sin la refleziun dad’auters disuordens, dispittas, à malvolienschas, ca quest pagamen dellas Dieschmas en natira podès novamein portar denter las parts, ed aunc per far pli leva aigl Cumin, ton sco ei posseivel, questa gravezza dell’obligaziun perpetna trouein.

[f. 3a] 2. do Ca segi, a deggi esser lasciau en libertat, a freia veglia della Part, ca s’apponescha, o quellas da pagar alla Claustra, sco per igl passau ei stau practicau, quei ei ina dellas quindisch parts digl graun da Dieschma en natira, o da sa liberar da questa obligaziun en perpetten tras igl consentimen avon d’haver della Soingtia Sede Apostolica (qual con clars plaids, ad en tutta meglra forma vên da Nus riservau, era con quest, ca non contonschend la grazia digl numnau consentiment Apostolic igl present Compromiss deigi esser cassaus, a da nagin valur, à las caussas messas en igl siu veigl stand, en maniera, ca en tal caas ne l’ina, ne l’autra Part possi sa prevalèr digl present nies Spruch, o seigi Sentenza da Compromiss) per miez d’ina Summa competente da Danêrs, ca vên taxada, à specificada da Nus en ils Articuls cau suenter. Con quest auncalura, ca

3. to. Jgl surnumnau sa comprar ora, o seigi liberaziun dellas Dieschmas vegni buc dau tier a qualtgìn particular, ò Casada en particular, aber daventi o da tut igl Cumin gron generalmein, o almeins d’ina, o scadina Vischnaunca per la porziun della Dieschmas douidas generalmein, quei ei d’entellir, ca d’ina, o scadina Vischnaunca sa compri(n)[u] ora tuts, o nagin. En caas aber, che l’entier Comin, o qual Vischnaunca da quell vegl se liberar, sco sura. &c. vein Nus Truau

4. to. Ca faig in gist, a sidreig quint da diesch en diesch Onnss con possin portar mintg’onn las Dieschmas traiggias en alla surnumnada Claustra comporau igl nonfritgeivel col fritgeivel mintg’on paga la Vischnaunca da [p. 423 modifica]


Tuuietsch.

Mustè.


Sumvig.


[f. 4a] Tron.


Breil.


En Segel. stera
En Dumieg stera
En Salin stera
En Segel stera
En Dumieg stera
En Salin stera
En Segel stera
En Dumieg stera
En Salin stera
En Segal stera
En Dumieg stera
En Salin stera
En Segal stera
Dimieg stera


117. ½
107.
47. ⅕
174. ¾
28. ¼
75. ¾
160. ⅚
75. ¼
171.
83. ⅝
44. ⅖
29. ½
137. ¾

28. ⅔

Las qualas partiziuns traitgias en ina Summa totala (prida ora la Vischnaunca da Medel, ca schon da liung temps annou en vertit d’in successivamein lascharvì sa liberescha dell’obligaziun della Dieschma con pagar ina quissa Summa en daners) fan

en Salin stera

En Segal stera

En Dumieg stera

169. ½

679. ½

283. ⅓

A messa scadina qualitat digl Granezi della Dieschma si sura spezificaus en Valetta de Danêrs, avend Nus priu glisch, à flissiga informaziun da Pratigs della caussa, vein taxau, à taxein in stêr Salin per baz 28. in stêr Segal per baz 24. ad in stêr Dumieg per baz 18. moneida corrente da Cuera, digl tgei vên ora, ca faschend igl quint, cont bia las Dieschmas mintg’Oñ duvidas alla Claustra da tut igl Atschies della Cadì importan à raschiun da danèrs corrents, vên alla Claustra igl Tscheins da R. 1735. x. 2, partartgiond aber

5. to. Ca en igl scoder en questas Dieschmas en natira sur las incomoditats, la Claustra ha da portar ora diversas spesas, a cuosts, caussa ca merita tutta consideraziun, vein per tont aflau raschiuneivel da dovrar enconter igl Cumin, en caas. ca quel generalmein, ò qual Vischnaunca en particular vegli sa comprar or, la migeivladar, da podêr sa liberar à tschiung per tschient, quei ei con pagàr alla Claustra in Capital da tschient Reinschs tras tschiung Reinsch d’Interress, ca mintg’Onn dellas Dieschmas la sezza Claustra survegna à tenur della taxa da Danêrs si sura specificada, à raschiun da quest arrivond la Summa digl Tscheins della Dieschma mintg’Onn da R. 1735. x. 2. Declarein, ca degi vegnir pagada con in Capital R. 34700. x. 40. [p. 424 modifica] Per sa liberar compleinamein dellas Dieschmas, ad en riguard da questa [f. 4a] Summa principala da Nus taxada per sa comprar ora universalmein vên à toccar da pagar à scadina Vischnaunca, alla quala plai da sa liberar della obligaziun dellas Dieschmas, sco cau sutt da Nus vên specificau:

Tuetsch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fl. 6330. x. 40,
Mustè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fl. 8030.      
Sumvig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fl. 9770. x. 40
Tron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fl. 4376. x. 20.
Breil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . fl. 6191.



Ca fa la Summa sco si sura da . . . . fl. 34700. x. 40.

6. to. Tuccond tier la Vischnaunca da Medel, la quala da biar Oñs ennou, sco si sura ei gig, paga per sia rata part da Dieschma mintg’Onn ina Summa da Reinschs 120, trovein, à declarein, ca volend sa comprar ora da questa obligaziun, schinavon ca da vart dalla Claustra vên mess nagin cust per haver quest Interess, ca consista en spirs Danêrs, seigi obligada per in, à scadin Reinsch della surnumnada Summa da pagar Reinschs 28, ca fa la Summa da Capital fl. 3360, sumgliontamein moneida da Cuera.

7. Declarein, ca en sa comprar or dellas nummadas Dieschmas, s’entelli compigliadas solettamein quellas, qualas la Claustra direttamein per sa seza, a per siu diever trai en, a vegnen en l’ovra sezza dovradas en Benefizi, a godimen da quella, con claramein serar ora la quarta part, ca ven a ils Plevonts della Dieschma principala, ad era quellas Dieschmas da tscherts beins aigens della Claustra, sco numnadamein quellas, ca partegnen a tschertas Baselgias, o a particolars, sco quellas, ch’en buc entradas en igl quint, a taxa si sura fatgia, perquei quellas restan en igl veigl stand, o vígùr, a sa vol che vegnin pagadas a quels ca toccan. Tont allura sco quella 20, o conta ca en, stera da Tron, ca la Claustra antoccan ussa ei stada obligada da pagar della Dieschma gronda scon traiggia en a tscherts particulars, obligein la numnada Claustra da mussarsi con provas autenticas, ca la numnada stera segi buc compigliada en igl quint si sura faig, a non faschend quei, dei la pagar a quels, ca toccan tier en natira, o comprar or era ella en la fuorma da Nus prescritgia allas Vischnauncas, sco si sura. &c. A per esser.

8. vo Lavada si la questiun. In tscert Fons che vegn numnaus Viula, ca schai en igl Territori de Zignau, scha quest seigi, o buc seigi libers della obligaziun da pagarla [[pagar la]] Dieschma, avend las Parts mess en igl [f. 5a] Compromiss sco ina caussa propria era la surnumada questiun, o dispitta. Riservein nus claramein la decisiun era da quest puing disputau en vertit [p. 425 modifica] digl present Articul, suenter aver pridas las manglusas ìnformaziuns, ed examinadas las ruschuns dellas Parts, senza che igl refierer in tal puing hagi d’impedir l’execuziun da quest nies spruch.

9. o A per igl pli suenter, cut tuttas ansemen las Vischnauncas digl Cumin gron da Mustê ansemlamein, a bucca solettamein qualtgina particulara sa risolvessen da sametter vi tier aigl partiu da sa comprar or en perpetten della obligaziun della Dieschma, sco si sura, &c. scha prefigein, a dein ad ellas tschiun termins, en igls quals seigin obligadas da pagar con daners contai della valera, à moneida corrente en las Ligias la suma da Capital da Reinschs 38060, x. 40, secund la taxa, à specificaziun da Nus si sura dada, quei ei igl emprim termin sin l’antschiatta digl Onn, ch’ha da vignir 1738, sin la quala vegnen a pagar R. 6060, x. 40, auncalura senza interess, ò tscheins della summa digl Capital. Il secund sin l’antschiatta digl Onn 1740, sin quella vegnen a pagar R. 8000, ensemlamein con igl interess della suma restada igl 1738, a raschiun da 4, per tschient. Il tierz sin l’antschiatta digl Onn 1742, sin la quala vegnien a pagar auters R. 8000, ensemen con igl tscheins schon taxau della summa digl Capital digl 1740. Il quart sin l’entschiatta digl Onn 1744, sin quella vegnien medemamein a pagar R. 8000, con igl interess digl restant Capital digl Onn 1742, en la maniera sco si sura &c. Il quint, a pli suenter termin digl complein pagament ven ad esser finalmein l’entschiatta digl Onn 1745. sin quella vegnien a sborsar ora alla Claustra ils restans R. 8000, ensemen con igl siu interess per complanir la somma totala determinada da Nus si sura.

Cur bucca tuttas ansemen, à generalmein, mo solettamein qualtgina dellas numnadas Vischnauncas en particular, lessen sa comprar ora, dein Nus en tal caas à quellas, ca sa risolvan da sa liberar, ils termins, è per igl pagament della lur rata part della Summa digl Capital, à per ils Tscheins proporzionai en la maniera gist avon messa ora, auncalura con quest, ca ina, a scadina, quala vegli sa comprar ora independentamein dellas autras, seigi obligada en ils termins sur numnai mintgia gada da pagar la quinta part della sia rata proporziun della summa digl Capital secund la partiziun da Nus faitgia en igl present spruch.

En igl cas contrari allura, a nuua tutt igl Cumin, o qualca Vischnaunca en particular, sco si sura, &c. o lessen buc sa comprar ora [f. 6a] en la maniera da Nus prescritgia, o vegissen a mouncar en ils termins da Nus dai da sborsar las summas determinatas, ensemlamein con igl interess en la maniera da Nus dete[r]minaus, daventi quei sutt tgei sort da titel, sgisa, excepziun, recurs, pretenziun enconter, o d’auter partartgeivel pretex, declarein, a pronunzien ussa per allura, ca igl numnau Cumin, e sias [p. 426 modifica] Vischnauncas (s’entellì da quellas, ca volten buc, o mauncan da sa liberar, sco si sura) seigen obligadas da pagar en natira las Dieschmas sco il prim Articul da questda [quest da] spruch, secund ils dregs, ca Nus vein declarau che pertegnen alla Venerabla Claustra senza autra contradiziun per tutt igl temps, c’ha da vignir. Las spesas idas en questa dispitta lein Nus, ca per stabilir la publica paasch, a convenienscha denter las Parte l’ina per l’autra pagan, riservend ad auter temps pli aproposit la decisiun, a declaraziun per via dellas restonzas dellas Dieschmas entoccan ussa crodadas, à buc pagadas alla Venerabla Claustra. Aschia Trovein Nus, pronunziein, à declarein en questa, ad autra meglra forma &c. Dau, à publicau en Cuera sin ils 23. da Marz 1737.

Ioseph Benedeg

Vueschg da Cueta


Domenic Bernardoni Ambassadùr

dùr da Sia Majestat Christaniss.