Volksmedizin

Da Wikisource.
Vai alla navigazione Vai alla ricerca
1911

Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu Volksmedizin Intestazione 28 giugno 2020 75% Da definire

Plaid Sprichwörter (IV)
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. IV
[p. 977 modifica]

VOLKSMEDIZIN.

1. Nescher sin las dudisch ei buca bien.
2. Quels che neschan il Schaner, vegnan vegls.
3. Quels che neschan sin l’enzenna digl anugl, ein tgaus mogns.
4. Quels che neschan sin l’enzenna dils schumalins, san far dil tut,
ein buns zembergiaders.
5. Quels che neschan sin l’enzenna dils creps, van anavos, cura ch’ei entscheivan ad ir sez.
6. Quels che neschan sin l’enzenna dil liun, han adina la bucca aviarta.
7. Quels che neschan sin l’enzenna dil bov, ein glieut gropa.
8. Tgi che ha gron splem, ha grev flad.
9. Flad grev dariva da saun grev.
10. Saun ner ei saun grass, saun tschietschen ei saun magher.
11. Saun ner tier glieut giuvna ei enzenna de bran.
12. Ins encorscha malsognas vid l’aua, ha quella ina macorta colur et eis ella dira, ei quei ina enzenna, ch’ins seigi malsauns.
13. Siat ein las bellezias dil carstgaun:
Egls tscharescha.
Cavels ners tschuors.
Colur sco vin e latg.
Bi nas bein formau.
Bi maun bein carschiu.
Bi pei proporzionau.
Bialla postura.
14. In bi nas fa in bi umm.
15. Frun cun fauldas ei ina enzenna de gliaut perderta.
16. Frunt rubigliau ei de desparau.
17. Per ummens ei pli bi cavels ners, per femnas aschi bi melens.
18. Gliaut cun cavels cotschens ei nauscha.
19. En ina barba cotschna sa ins metter ne zupar nuot auter che
marenghins, pertgei nagin pertratga, che lau sapi esser enzatgei bien.
20. Cavels fins van ora pli tgunsch che grobs.

[p. 978 modifica]

21. Cavels tschuors ei della glieut.

22. Femnas cun cavels tschuors ein nauschas.

23. Cavels ners vegnan pli tgunsch grischs.

24. Cavels alvs, flurs santeri.

25. Per far vegnir cavels tschuors, sto ins tagliar giu els sin l’enzenna digl anugl.

26. Sch’ins taglia giu ils cavels de digren, vegnan els spess e cuorts.

27. Sin l’enzenna della feglia dei ins buca tagliar giu ils cavels; gliez ei ina enzenna tschufa.

28. Per far crescher ils cavels liungs e loms, sto ins tagliar giu els, avon ch’il solegl levi, per sontga Maria Madleina.

29. Per far crescher ils cavels ei bien aua de ragisch urticlas.

30. Per far crescher ils cavels ei il meglier grass tgaun.

31. Per buca schar ir ora ils cavels ei bien smaccar geneivra e metter sil tgau.

32. Per far ira ils plugls ei bien aua de flur culem.

33. Per far ira ils plugls ei bien aua de ragischs bulomas.

34. Ins sto mai better orda fenestra ils cavels, schliatta glieut pon nuscher cun els.

35. Avon che better daven ils cavels dei ins spidar treis gadas sin els, lu sa la striadira buca duvrar els de far garnialla.

36. En la garnialla anfla ins savens cavels.

37. Ins sto mai better daven las unglas, ch’ins ha tagliau giu, ins sto barschar ellas.

38. Ins astga buca tagliar giu las unglas suenter miezdi.

39. Ruer giu las unglas ei fetg schliet e malsaun, e sa grad far la mort ad in, pertgei unglas, gliez ei tussegau.

40. Per survegnir ina bialla colur ei bien de selavar cun igl agien pesch.

41. Selavar cun latg e vin fa bialla palladira.

42. Per survegnir palladira fina, sto ins selavar cun aua de buatscha.

43. Per survegnir palladira fina, sto ins selavar cun pescha buob.

44. L’aua de Stella de Mars dei ins salvar si en guoters, e selavar cun ella, quei fa palladira fina.

45. Per infirmir la pial ei bien unscher quella cun grass muntanialla.

46. Per infirmir la pial sto ins unscher quella cun grass siarp.

47. Per infirmir la pial, sto ins lavar ella cun aua de scorsa coler.

48. Per far ira ils lentagiens, sto ins lavar els cun l’aua della emprema plievia Matg.

49. Per far ira ils lentagiens, sto ins lavar els cun rugada Matg. [p. 979 modifica]

50. Per far ira ils lentagiens, ei bien de furschar els cun neiv Matg.
51. Per far ira ils lentagiens, ei bien suc ischi.
52. Per far ira ils lentagiens, ei bien spemma de latg caura.
53. Per far ira ils lentagiens, ei bien, smaccar lammeza nuschs e tener si caul.
54. Sch’ins selava la vigielgia de sogn Gion, entochen ch’ei tucca da miez di en aua curenta, sche dattan las mustgas buca pli vid ins quei on.
55. Ferms dens, ferma natira.
56. Quels che fan tard dens, han megliers dens.
57. Dens, che vegnan tard, van tard.
58. Magliar fetg caul e fetg freid ruina ils dens.
59. Magliar pumma freida fa don als dens.
60. Magliar zucar fa don als dens.
61. Ils egls han il bia la colur dils cavels.
62. Egls stgirs ein bialls, egls clars fan disparer.
63. Egls grischs pagan aur, Egls ners ha mintga taur.
64. Egls gat, egls fauls.
65. Egls grischs, egls ferms.
66. Egls gros, glieut sinzera.
67. Egls pigns, egls piertg.
68. Il luft della notg ei de don pils egls, perquei dei ins mai schar
aviert fenestras la notg.
69. Meila, pera e nuschs lavagien la vusch.
70. L’aua alva ei buca bunna, ella sto haver la colur dil strom.
71. In’aua, ch’ei fetg freida la stad et igl unviern caulda, leza ei la dretga.
72. Ord las plontas, che creschan entuorn in’aua, vesa ins, sch’ella ei bunna ne schliatta.
73. L’aua de Mars duei ins buca beiber, leza ei schliatta, pertgei tuts tiers selavan lien.
74. Latg mugher spisgienta fetg.
75. Latg sgarmau, pli ch’ins beiba e pli ch’ins ha seit.
76. Penn grad ord la panaglia ei ina medischina.
77. Penn grad ord la panaglia astga ins dar ad ina piglialaunca.
78. Penn e tschagrun fan bien magun.
79. Penn e tschagrun frestg fan grass.
80. Ad in bab, che dat buca tschagrun frestg als buobs, duess ins
dar la torta.

[p. 980 modifica]

81. Pischada de sogn Barclamiu … … ei bien per dil tut, aber ins sto trer ella quei di.
82. Beiber pieun, cura ch' ins cula, gliez fa bein.
83. Beiber pieun fa ferms buobs.
84. Paun de Mars, fatgs sco i sauda, vegn buca mischs; pli da vegl fagevan ei el per gl' entir on.
85. Sch' ins pren empau paun da Nadalnotg … cu ins va a Messa, mo ei sto esser paun casa, dumiec ne segal, sche tegn quel daven tut schliet.
86. Quei paun de Nadal vegneva duvraus gl' entir on de far paun; ins metteva mintga gada denter la pasta in tec de quei paun, el haveva la forza de buca schar vegnir mischs il paun.
87. Il paun lom astga ins buca tagliar, ins sto rumper el.
88. Il paun lom, entochen ch' el tuca vid il cunti, ei buca buns.
89. La crusta dat la forza al paun.
90. Caschiel niev fa fom.
91. Caschiel veder fa saun tschuf, mo ha mur e fa tuchiar.
92. Ragisch renna ei bien per tener daven il tussegau.
93. Fem de renna tegn daven schliatta gliaut.
94. La flur de faletga crescha, flurescha, madirescha e croda la vigielgia de sogn Gion stad.
95. La flur faletga, quei ei zatgei fetg rar; tgi che survegn ella, ei rechs avunda.
96. Quella flur survegn ins mo la vigielgia sogn Gion stad, tochen ch' ei tuca da miezdi.
97. Ins sto rasar enzatgei alv sut la faletga en e schar dar giu la flur; denton ch' ins fa quei vegn ins zucadius e pitgaus, pertgei il spert della faletga vul buca, ch' ins mundi cun quella flur e dosta.
98. Il farbun … gid' igl um sin cavagl e metta la femna en fossa.
99. Ina femna duess dar la camischa per la plonta camella et in um duess trer treis gadas la capialla avon la camella.
100. Ina femna duess adina purtar in zitget cun treis flurs camella sin seseza.
101. L' jarva sontga Margriatha ha ina speciala forza per glieut, che han mal il pez.
102. L' jarva sontga Margriatha fuva ina gada verda e bialla; cheu seigi sontga Margreta vegnida en l' alp vestgida ded um. In di hagi il paster pign encorschiu, ch' ella eri ina femna e palesau quei. Da mesa stad seigi la sontga ida a casa e quei di seigi l' jarva vegnida seca.
103. Ei dat duas sorts jarva sontga Margriatha, ina sort brina et ina sort alva, l' alva ei femna, la brina ei mascal. In sto prender la brina.

[p. 981 modifica]

104. Las lavazas tussegeschan, perquei ch' ellas cuntegnan in cert tissi.

105. Ei dat de duas sorts curetg, il brin e lauter, ins sto duvrar il brin per malsognas.

106. Cun la feglia belladunna vegn ei fatg in the. Quel ei buns de prender giu la dolur, cu glei tard vi e far dormir.

107. Ragischs dei ins cavar denter las Nossadunnas [Nossadunna d' Uost e Nossadunna Settember].

108. Igl atun ei il saft en la ragisch, la stad en la flur.

109. Flurs per medischinas duess ins encurir sil pli tard Nossadunna d' Uost.

110. La geneivra arsa sin cotgla dat bien fried e tegn naven malsognas.

111. In suitg duess ins plantar sper mintga casa.

112. D' il suitg ei tut bien, la flur, la feglia e la scorsa.

113. La flur ei bien per plagas e malsognas, la feglia per quei e per tschei.

114. La flur suitg astg' ins metter denter mintg' auter the; ei dat da treis sorts scorsas suitg: la rucha, la verda e l' alva.

115. La scorsa verda suitg, sch' ins sgara ensi, eis ella buna per far render, sch' ins sgara engiu, fa ella passar.

116. Cun lenn suitg ei sontga Mierta vegnida berschada, perquei numna ins il suitg caglia sontga Mierta.

117. Sin il cries della lausa vesa ins Niessegner vid la crusch; perquei ei la lausa in fretg de gronda vertit, schurmegia de tut mal e schliatta glieut.

118. La flur della lausa ha speciala forza de fugientar il striegn.

119. Las flurs lausa, messas sin tetg, preservan de tun e cametg.

120. Cura ch' ins ha lenn lauser en casa ne en nuegl, po schliatta glieut buca noscher; el preserva de tun e malas auras ton a casa sco ad alp. Ils pasturs, che van ad alp, prendan perquei bugien in fest de lenn lauser cun els.

121. Il lenn lauser dei ins pinar Nadalnotg.

122. Metter caglia lauser en igl er de glin, fa crescher bein igl glin.

123. Il coler ei ina caglia de speciala forza.

124. Nossadunna ha ruasau sut in coler, cu ella ei fugida en l' Egipta.

125. Auters dien, Nossadunna hagi giu in fest coler, cu ella sei ida sur cuolm per visitar sontga Elisabet.

126. Il fest coler ei buns per sturnir siarps; cun treis fridas sa ins mazzar las pli tussegadas; era survescha quel per trer sin striegn: per dar sin [p. 982 modifica] duas vaccas en ina cadeina ne sin il butatsch cun egls, che serocla sper ils peis della glieut ora.

127. Ins enconuscha il vin vid la colur et il paun vid la savur.

128. Vin dat forza.

129. Vin dat comba.

130. Cafe ner brischa il cor.

131. Cafe ner ranscha il magun.

132. Beiber saun camutsch dat curascha.

133. Anials de det, fatgs cun unglas camutsch tegnan daven il schuingli.

134. Ina purtonza, ch’ei stgira, vegn cun in pop, ina purtonza, ch’ei sereina, cun ina poppa.

135. Cu ina purtonza passa pli ferm cun il pei dretg, vegn ella cun in mat; passa la purtonza pli ferm sil pei dretg ded ir ensi e pli ferm sil pei seniester ded ir engiu, dat ei schumalins.

136. Otg dis dei la piglialaunca star en letg; lavar avon ei buca bien.

137. Ina che miera en pigliola, va buc a piarder.

138. Miera la mumma en pigliola, vegn ella per siu affon e l’olma de quel liberescha ella dal purgatieri.

139. Ina piglialaunca dei buca ira giuadora, avon ch’esser stada en baselgia.140. Ina piglialaunca dei ir cun in parisol ne cun in curte sin tgau, sch’ella sto ira giuadora, avon ch’esser stada en baselgia.141. Affons, che neschan cun capetsch, vegnan pres ni mungias.142. Sch’ins vul perderts affons, astga ins buca lavar giu la pial pagauna.143. Ins astga buc ira giuadora cugl affon, avon ch’el ei battiaus, schiglioc pon schliatta glieut tier el.

144. Ins dei buca dar de magliar agl affon, avon ch’el ei battiaus, quei savess noscher.

145. Vegn ins cugl affon l’emprema ga el liber in di de plievia, survegn el lentagiens.

146. Per dar forza al tschetsch sto ins sgartar en in tec giu d’in tgiern tschierv.

147. Als affons, che fan dens, sto ins metter ina cresta tgiet grad tagliada giu en buca.

148. Als affons, che fan dens, sto ins unscher las unschivas cugl saun d’ina cresta da gaglina nera.

149. Per far bunas unschivas ei bien de schar schlignar puolpa.

150. Per far bunas unschivas ei bien de schar schlignar il neidi dina clav. [p. 983 modifica]

151. Savens vegnau ils morts d’ina casa per in affon; quels affons hau suenter la mort las uodas dils dets vid il culiez e vid la vesta; eis ein tncai dils morts.

152. In giuven, che dorma mal, et in vegl, che dorma bein, ein malsauns.

153. Tgi, che sa buca dormir, dei prender in ruoc aua buglida e tener la plonta pei encunter quel.

154. Cura ch’ei unfla il pei seniester et il mann seniester, ei quei ina enzenna della mort,

155. Cura ch’ins encorscha las curegias dils calzers vid il pei, ei quei ina enzenna della mort.

156. Malsauns, che lavurau bia cul mann sil tapet, mieran gleiti.

157. Malsauns, che van bia culs mauns eis cavels, mieran gleiti.

158. Culs malsauns vulan lavar, ei quei ina enzenna della mort.

159. Quels cul pez entir pon buca murir, entochen ch’ei vesau buc il tschiel; perquei duei ins tschentar lur letg sper la fenestra.

160. Bein bugien vau ils malsauns, cu la tiara sesarva.

161. Bein bugien van ils malsauns culla feglia.

162. Cu enzatgi miera, sto ins arver ina fenestra.

163. Cu enzatgi ei morts, sto ins derscher ora l’aua, che ei en casa.

164. Cu enzatgi miera eu casa, va ei bugien in tier en nuegl.

165. Per tener daveu malsognas, ei bien far buglir aua, metter en sal e schar quella aua sut letg en.

166. Per tener daven malsognas, ei bien de derscher ora ischiii sin in fier caul e schar finiar si.

167. Per tener daven striegu, sto ins metter la scua si pigl esch casa cugl moni engiu.

168. Per tener daven mala glieut, sto ins far il nuv sogn Martin sur igl esch casa,

169. Sch’ei vegn tgigiau enzanua, ch’ins ha buca bugien, sehe prend’ins il Strien, metta sal sisu e brischa el. Lu survegn quel, che ha fatg quei, il tgil criu de rugna.

170. Per mal il tgiau ei bien furschar cun saft de lainas melnas.

171. Per mal il tgau ei bien metter si paun caul, geneivra et ischiu.

172. Per mal il tgau ei bien the de geneivra.

173. Per mal il tgau ei bien fimien de geneivra.

174. Per mal il tgau ei bien the de flurs rosmarin.

175. Per mal il tgau ei bien aua caulda ded enis.

176. Per mal il tgau ei bien lavar il tgau cun vinars d’enseuua. [p. 984 modifica]

177. Per mal il tgau ei bien jarva tschuora.

178. Per mal il tgau ei bien beiber cafe ner cun zucar.

179. Per mal il tgau ei bien beiber cafe ner cun saft de citrona.

180. Per mal il tgau ei bien metter si clar d’jev.

181. Per mal il tgau ei bien metter si talgias de truffels crius.

182. Per mal il tgau ei bien metter si feglia bargies.

183. Per mal il tgau ei bien de bugnar cun aua frestga.

184. Per mal il tgau ei bien metter si in piez bugnaus cun jschiu de vin.

185. Per mal il tgau ei bien far bogn de peis cun tschendra e sal.

186. Per mal ils dens ei bien tener en latg caul.

187. Per mal ils dens ei bien tener encunter feglia de badugn.

188. Per mal ils dens ei bien tener en agl.

189. Per mal ils dens ei bien tener si tschendra caulda.

190. Per mal ils dens ei bien tener encunter sal barsau.

191. Per mal ils dens ei bien tener en scharun.

192. Per mal ils dens ei bien barsar flurs suitg e metter si en in sitget.

193. Per mal ils dens dil cunauras ei bien metter zucar e peiver ensemen sil den, che fa mal.

194. Per mal ils dens ei bien l’aua della flur mal ils dens.

195. Per mal ils dens ei bien de metter si isiens sil den, che fa mal.

196. Per mal ils dens ei bien de metter si schnecs smaccai cun crosa e tut sil den, che fa mal.

197. Per mal ils dens ei bien schlignar tubac.

198. Per mal ils dens ei bien schlignar negals.

199. Per mal ils dens ei bien far ina veschla cun arbagas e metter si davos las reglias.

200. Per mal ils dens ei bien de metter el den empau raischa de calgier cun amiez peiver.

201. Per mal ils dens ei bien tener aua caulda en bucca.

202. Per mal ils dens dei ins metter crappa de fiug de Rhein egl fiug e schar vegnir caulda l’aua; lura metter la crappa caulda en l’aua e cura l’aua ei caulda, tener l’aua caulda en bucca.

203. Per mal ils dens ei bien tener si buatscha caulda.

204. Per mal ils dens sto ins smaccar empau agl sil puls de mintga maun; quei trai si ina vischigia et il mal ils dens cala si.

205. Il vierm dil den, che caschunava il mal ils dens, vegneva mazzaus cun ina savetscha de caltschiel caulda. [p. 985 modifica]

206. Per far calar il mal ils dens sto ins furar il best d’in fraissen, prender ina stialla de quel e furar el den, meter la stialla puspei en la rusna dil best fraissen e stupar quella bein; mo la rusna sto ins far dil maun contrari della levada dil solegl.

207. Per mal ils egls ei bien de far cuer in jev d’ina gaglina nera e metter igl alv de quei sin igl egl.

208. Per mal ils egls ei bien de tener encunter in piez de vischala.

209. Per mal ils egls ei bien metter si la paletscha verda de suitg.

210. Per mal ils egls ei bien de sbatter ora igl alv digl jev en gromma, strihar sin in fazolet alv e ligiar si.

211. Per mal ils egls ei bien curals de caglia suitg; ins fa giu la scorsa gruvia e taglia giu d’il rom bucadelas, ch’ins fa ir atras in fil e metta quel entuorn culiez.

212. Per mal ils egls ei il meglier purtar curals d’ambra.

213. Per mal ils egls ei bien purtar rintgas.

214. Per mal ils egls ei bien selavar cun aua de sal.

215. Per mal ils egls ei bien unscher cun ampiens din buob.

216. Per mal ils egls ei bien flurs tschagrun.

217. Per mal ils egls ei bien unscher las tempras la damaun cun aua freida.

218. Per mal ils egls tier in affon ei il meglier springier en igl egl latg della mumma.

219. Per mal ils egls sto ins unscher cun spida de gigin.

220. Per mal ils egls ei il meglier buliu de suitg bugnaus cun latg d’ina femna, che ha giu in buob.

221. Per mal ils egls ei bien the de flurs mal ils egls.

222. Per mal ils egls ei bien sbatter ensemen igl alv din jev, in miez tschadun gromma criua, in tschadun de cafe zucar alv e tener quei encunter igl egl.

223. Per mal ils egls ei bien metter si ina buccada meil marsch, quei trai ora e schubregia.

224. Per mal ils egls ei bien ligiar si ina scrota cun jeli de sem conif.

225. Per mal ils egls ei bien metter si la paletscha verda de suitg.

226. Per mal ils egls ei bien metter si ina scrota bugnada en jeli d’uliva.

227. Per egls, che larman, ei il meglier far buglir aua, metter en mel d’aviuls et unscher cun quell’aua.

228. Per larmar ils egls ei bien tener encunter ils cavels.

229. Cura ch’ins ha tschuf el egl, ei bien suflar en zucar alv. [p. 986 modifica]

230. Per tschuf els egls ei bien metter en ovs creps.

231. Per mal il nas ei bien unscher cun schunscha.

232. Per mal il nas ei bien unscher cun seiv.

233. Per mal il nas ei bien tener si piazs bugnai en the de camella.

234. Per mal las ureglias ei bien scaldar si sablun Rhein.

235. Per mal las ureglias ei bien ligiar si in per pigiels de petsch.

236. Per mal las ureglias ei bien tener si paun caul grad prius ord fuorn.

237. Per mal las ureglias ei bien schar mulscher en las ureglias latg femna.

238. Per mal las ureglias ei bien ligiar si feglia badugn verda.

239. Per mal il culiez ei bien gras muntanialla; ins sto luentar el e metter si el cauls sin ina scrota flanella entuorn culiez.

240. Per mal il culiez ei bien metter si ina talgia carnpiertg mascal.

241. Per mal il culiez ei bien unscher cun schunscha caulda.

242. Per mal il culiez ei bien metter si ina poppa coven la notg.

243. Per mal il culiez ei bien ligiar si la paletscha, ch’ei entuorn il magun dils pors, il res.

244. Per mal il culiez ei bien ligiar la pial caulda d’ina lieur.

245. Per mal il culiez ei bien ligiar si flurs suitg cotgas.

246. Per mal il culiez ei bien beiber jeli d’uliva cun zucar.

247. Per mal il culiez ei bien tener en bucca salvia cotga cun mel.

248. Per mal il culiez ei bien ligiar si launa pudel.

249. Per mal il culiez ei bien ligiar si launa de buors de tschanc.

250. Per mal il culiez ei bien far cuer in jgniv schualma e ligiar si.

251. Per mal il culiez ei bien ligiar si in caltschiel tschuf.

252. Per mal il culiez ei bien ligiar si in fazolet de seida nera.

253. Per far calar il guoter, ei bien unscher cun spida de gigin.

254. Per far calar il guoter, sto ins strihar quei cun il maun d’in affon miert.

255. Per mal il dies ei il meglier metter si la pial caulda d’in giat cugl grass anen e la palegna ano e schar, tochen ch’ella ei seca.

256. Per mal il dies ei bien ligiar si launa din pudel ner.

257. Per mal il dies ei bien metter si crestgas salin.

258. Per mal il dies ei bien ligiar si launa d’ina nuorsa nera.

259. Per mal il dies ei bien metter si in sitget tschendra caulda.

260. Per mal il dies ei bien metter si faschas de launa.

261. Per mal il dies ei bien far cuer lenn geneivra e beiber de quella aua. [p. 987 modifica]

262. Per mal il dies ei bien prender vata, metter si ina cambrida entscheins pisau, bognar quei cun vinars campfer e metter si quei encunter il dies.

263. Per mal il dies ei bien metter si ina paisch raischa.

264. Per mal il dies ei bien metter si in etg de raischa, tschera d’aviuls e maguol d’armal turschai ensemen.

265. Per mal il dies ei bien unscher cun ina grossa cutgna de spinal il dies, nua ch’ei fa il pli mal.

266. Per mal il dies ei bien metter si truffels cotgs smaccai fetg cauls.

267. Per mal il dies ei bien metter si ina pial muntanialla.

268. Per mal il dies ei bien metter si la pial dina nuorsa nera, caulda cun la launa anen.

269. Per igl unflau ei bien schunscha piertg caulda.

270. Per igl unflau ei bien metter si flurs gielgia.

271. Per igl unflau ei bien in bogn cun aua de feglia mignuca.

272. Per igl unflau ei bien metter si percumgniau (excrements glieut cauls).

273. Per igl unflau ei bien metter si scrotas bugnadas en the de camella.

274. Per igl unflau ei bien metter si feglia badugn.

275. Per igl unflau ei bien ina buglia d’arschella cun gromma e frina fina.

276. Per igl unflau ei bien metter si feglia farbuns.

277. Per il libereti ei bien metter si pupi de zucar.

278. Per il libereti ei bien metter si spema d’aur.

279. Per il libereti ei bien metter si rauba ded aur.

280. Per il libereti ei bien metter si crestgas salin cauldas.

281. Per il libereti ei bien metter si paletscha alva suitg.

282. Per mal il magun ei bien suppa de carn gaglina.

283. Per mal il magun ei bien magliar in jev smaccau cun crosa e tut

284. Per mal il magun ei bien magliar tschareschas neras bein madiras.

285. Per mal il magun ei bien cafe de glogn.

286. Per mal il magun ei bien vinars d’ensauna.

287. Per mal il magun ei bien penn aisch.

288. Per mal il magun ei bien ragisch renna.

289. Per mal il magun ei bien the de geneivra.

290. Per mal il magun ei bien ragisch dultscha.

291. Per mal il magun ei bien jva melna.

292. Per la melania dei ins prender ina mesa scadiola saft de rieblas cun ina mesa scadiola latg e beiber quei ensemen. [p. 988 modifica]

293. Per la melania dei ins magliar carn d’ina gaglina tut nera.

294. Per la melania ei bien migliar plugls.

295. Per la melania dei ins magliar ovs dina gaglina tut nera; quels han il melen pli cotschens ne dus melens.

296. Per la melania ei bien de magliar farbuns.

297. Per la burga ei bien bugliarsa cun seiv.

298. Per la burga ei bien beiber vin veder e magliar carn cotschna.

299. Per la burga ei bien frina de figneclas.

300. Per la burga ei bien magliar frina barsada.

301. Per la burga ei bien magliar teilas falien cun paun.

302. Per la burga ei bien ovs frestgs.

303. Per la burga ei bien mular giu mandels dulschs e sbatter ora cun aua tievia.

304. Per la burga ei bien buglia d’izuns.

305. Per la burga ei bien izuns tosts cotgs cun vin.

306. Per la burga ei bien frina barsada cun seiv. 307. Per mal il venter ei bien curetg.

308. Per mal il venter ei bien magliar arbagas.

309. Per mal il venter ei bien ruer tgagia stretg.

310. Per mal il venter ei bien de dar en ragisch urticla.

311. Per mal il venter ei bien vinars cun ragisch renna.

312. Per mal il venter ei bien vinars trester vegl cun jeli d’uliva e nusch miscat.

313. Per mal il venter ei bien triaca de Vaniescha.

314. Per mal il venter ei bien maruns selvadis.

315. Per mal il venter ei bien the de camella.

316. Per mal il venter ei bien furschar il venter cun la palma maun.

317. Per mal il venter ei bien unscher il venter cun jeli d’uliva.

318. Per il madernatsch dei ins far cuer feglia mignuca, renna e pischada, catschar en meseinas en quell’aua e metter ellas bletschas sil venter.

319. Per il madernatsch ei bien grass cavagl.

320. Per il madernatsch ei bien beiber piaun culau aschi caul sco pusseivel.

321. La scorsa, ch’ins metteva sut la stera pieun, teneva ins si en l’alp, per scaldar si a quels, che havevan il madernatsch.

322. Per il madernatsch sto ins prender bien pieun, dus entochen treis tschaduns, luentar en ina cazetta, meter treis fluras steila alva vitier, [p. 989 modifica] e cura ch’ei glei luau tut ensemeu o las fluras ein vegnidas neras, schar migliar qixei il malsaun ascbi caul sco pussoivel.

323. Per il madernatsch ei bleu viuars d’ensauua vegl.

324. Per il madernatsch ei bieu the de flurs naninas,

325. Per viarms ei bien beiber aua d’isieus.

326. Per viarms ei bien castognas cotgas eu latg caura.

327. Per viarms ei bieu zuescas cotgas eu zucar.

328. Per viarms ei bien latg cuu eu agl.

329. Per viarms ei bien cafe ner cuu fulin.

330. Per viarms ei bien metter agl e tschaguola sin la foppa cor.

331. Per scntschar il vierm gron ei bien sem de setgas.

332. Per scatschar il vierm solitari ei bieu beiber aua de castognas.

333. Per scatschar il vierm solitari sto ins magliar brav caru enzalada, scaldar latg e star cun la bucca aviarta sureu; quei sa carmalar si et ora il vierm solitari; de quels, che hau giu siarps egl venter hau fatg il medem e carmalau si et ora ellas.

334. Per far passar dil tgierp ei bien seser sin in crap freid.

335. Per far passar dil tgierp ei bien beiber gromma criua.

336. Per far passar dil tgierp ei bieu preuder iua hucla pischada frestga.

337. Per far passar dil tgierp ei bieu in tschadun semgliu eu aua tievia la damaun de gigiu.

338. Per far passar dell’aua ei bieu ir a pei biut per la rugada entuoru.

339. Per far passar dell’aua ei bien far the cuu flurs zicoria.

340. Per far passar dell’aua ei bieu magliar garnedals cotschens.

341. Per far passar dell’aua ei bien the de feglia migunca.

342. Per far passar dell’aua ei bieu the de jarvas de schlops.

343. Per far passar dell’aua ei bieu aua de rabas.

344. Per far passar dell’aua ei bieu far euer giu iua ganbetscha e beiber quell’aua.

345. Per far passar dell’aua ei bien far euer iua maseina coveu eriu, grad filada e scaldar si sil venter.

346. Per far passar dell’aua ei bien the de ragisch trebla,

347. Per far passar dell’aua ei bien the de flurs maljarva.

348. Per far passar dell’aua ei bien the de flurs plattas paliu.

349. Per far passar dell’aua ei bieu aua de peterschiu.

350. Per far passar dell’aua ei bien aua de giuta.

351. Per far passar dell’aua ei bien the de cua gat.

352. Per far passar dell’aua ei bieu tener si lauua nera tschufa. [p. 990 modifica]

353. Per far passar dell’aua ei bien froslas.

354. Per far passar dell’aua ei bien the de feglia de garnedals.

355. Per quels che bognan il letg, ei bien magliar murlignas.

356. Per quels che bognan il letg, ei bien tener si vin caul, quei fortifichescha la scufla.

357. Per quels che bognan il letg, ei bien magliar ina miur barsada.

358. Per cunauras ei bien cuer giu muot.

359. Per cunauras ei bien the de flurs suitg.

360. Per cunauras sto ins prender treis querclis vin e metter en treis tschaduns mel d’aviuls, beiber giuaden quei e far in dretg tur, ch’ins stoppi suar, sco ei sauda, lu cala il cunauras.

361. Per cunauras ei bien suade de flurs giaraun.

362. Per cunauras ei bien barsar sal e metter si en in sac entuorn la persuna.

363. Per cunauras ei bien far cuer giu vinars e meila e beiber quei.

364. Per cunauras ei bien far cuer discharina viez cun mel e beiber quell’aura.

365. Per cunauras ei bien the de camella cun vin.

366. Cura ch’in affon ei fetg en auras, dei ins prender in tschos u fazolet blau, springer empau frina dumiec sisu e zugliar igl affon en quel.

367. Per la tus ei bien beiber gromma cun mel aschi caul sco pusseivel.

368. Per la tus sto ins unscher la plonta pei cun seiv, star sin pegna e schar trer en.

369. Per la tus ei bien the de plantagiens.

370. Per la tus ei bien the de flurs madregna.

371. Per la tus ei bien the de geneivra.

372. Per la tus ei bien aua de dumieg.

373. Per la tus ei bien the de fustitga de tschareschas cotschnas.

374. Per la tus ei bien the de flurs piertg.

375. Per la tus sto ins prender in tschadun mel de vinatscha da gigin.

376. Per la tus ei bien the de flurs padlauna schnec.

377. Per la tus ei bien latg della damaun.

378. Per la tus ei bien the de telgia cun zucar.

379. Per la tus ei bien tuargia suitg cun cafe ner.

380. Per la tus tgaun ei bien the de fencals.

381. Per la tus tgaun ei bien mel d’aviuls mintga damaun in tschadun.

382. Per la tus tgaun tier affons pigns ei il meglier la teta, sche la mumma unscha il pez cun grass tais. [p. 991 modifica]

383. Per la tus tgaun ei il meglier carn tgaun.

384. Sch’ins lai lapar in tgaun ord la scadiola d’in affon, che ha la tus tgaun, avon schar beiber quel, cala la tuss.

385. Per il malcostas ei bien suar.

386. Per il malcostas ei bien scaldar si flurs.

387. Per il malcostas ei bien scaldar si piazs pieun.

388. Per il malcostas ei bien vin bugliu.

389. Per il malcostas ei bien the suitg.

390. Per il malcostas ei bien scaldar si pulenta. …

391. Per il malcostas ei bien scaldar si crestgas.

392. Per il mal costas sto ins mazzar ina gaglina nera, schar ella entochen ch’ella toffa e lu ligiar sin las costas.

393. Il malcostas peglia ins cun duvrar il tapet d’in, che ha giu il malcostas; il tapet tegn il malcostas vegn ons.

394. Per il stretg ei bien metter si ina paisch raischa.

395. Per il stretg ei bien the de geneivra.

396. Per il stretg ei bien tuargia de suitg tschietschen.

397. Per il stretg ei bien plantagiens.

398. Per il stretg ei bien metter sil brust ina pial muntanialla.

399. Per il stretg ei bien metter si piazs pieun.

400. Per il stretg ei bien unscher cun grass lieur.

401. Per il stretg ei bien broda cun tuargia suitg.

402. Per il stretg ei bien de purtar in sitget cun flurs camella entuorn culiez.

403. Per il stretg ei bien the de fustitga de tschareschas neras.

404. Per il stretg ei bien gromma buglida.

405. Per il stretg ei bien beiber pischada frestga luentada.

406. Per il stretg ei bien tuargia suitg. Ins metta ella sin pupi blau de zucar, tigliaus ora en fuorma d’in cor, sin il pez; avon che rasar ora la tuargia, sto ins furar il pupi dapertut cun ina guila.

407. Per dar la struha ad in auter, fan ins giu la mutschegna la damaun e metta ella vid la falla digl esch; quel che arva gl’emprem igl esch, survegn la struha.

408. Per il trer anavos ei bien rosmarin bugliu giu en latg caura.

409. Per il trer anavos ei bien the de ragisch dultscha.

410. Per il trer anavos ei bien tuargia fatga cun jarva de sontga Margriatha.

411. Per trer anavos ei bien aua de buseca.

412. Per il trer anavos sto ins beiber in tec jeli d’uliva fin e suenter aua de crut aisch. Sch’ins haregia cun quei, sche gida ei bein. [p. 992 modifica]

413. Per glieut misignina ei bien cafe de glogn.

414. Per il trer anavos ei bien the de flur Nossadunna.

415. Per trer anavos ei bien carn uolp.

416. Per trer anavos ei bien carn tgaun.

417. Per trer anavos sto ins prender e mazzar in tgaun, tagliar giu in toc della pial per miez il dies ora, metter aunc caulda sil lom, e schar si ventgaquater uras.

418. Quels dils trer anavos van, cu la feglia vegn ora, ne cu la feglia dat giu.

419. Per il bleichsucht ei bien magliar rida.

420. Per il bleichsucht ei bien magliar cotgla.

421. Per il bleichsucht ei bien beiber aua cun guotas de ruina.

422. Per il bleichsucht ei bien the ded urticlas alvas.

423. Per il bleichsucht sto ins prender in liter bien vin vegl, sgartar en ina nusch miscat, metter en in per fadetgnas rosmarin, schar star ventgaquater uras e beiber in miez glas vin duas gadas a di.

424. Per schalentau ei bien grass de gaglinas neras.

425. Per schalentau ils peis ei bien unscher ils peis cun seiv camutsch.

426. Per schalentau ils peis ei bien unscher cun fel piertg.

427. Per buca schar schalentar ils peis, ei bien unscher quels cun farbuns e schar schigientar de sulegl.

428. Per schalentau ei bien agl.

429. Per schalentau ei bien schunscha gat.

430. Per schalentau ei bien in etg de pischada frestga, largau e tschera d’aviuls turschau bein ensemen.

431. Per setagliau ei il meglier de prender ina talgia carnpiertg, metter quella en aua caulda buca buglienta e schar trer ora il sal; lura petg’ins ella cun in lenn, buca cun enzatgei de metal, entochen ch’ella ei lomma, ligia si quella talgia entuorn la plaga e renovescha quei, entochen ch’ei glei bien.

432. Per setagliau ei il meglier plantagiens.

433. Per setagliau ei bien tschaguolas Matg.

434. Per setagliau ei bien empiens de buob.

435. Per setagliau ei bien feglia de barges.

436. Per setagliau ei bien largau larisch.

437. Per setagliau ei bien unscher cun seiv vacca.

438. Per setagliau ei bien feglia de rucs.

439. Per setagliau ei bien lavar ora cun aua de pei tschierv. [p. 993 modifica]

440. Per setagliau ei bien feglia suitg.

441. Per setagliau ei bien lavar ora cun aua de buseca.

442. Per plagas ei bien in etg, ch’ins fa cun sbatter ensemen: in tschadun jeli d’uliva, in tschadun schunscha culada, in tschadun mel d’aviuls, in tschadun frina alva, in melen d’jev.

443. Per plagas ei bien buglia sem glin cun metter en in tschadun agl manizau e raischa grassa.

444. Per spinas ei bien metter si fel piertg, quei tila ora ellas.

445. Per spinas ei il meglier metter si mignuc.

446. Per spinas ei il meglier metter si raischa.

447. Per stinentar il saun ei bien metter si peiver miul.

448. Per stinentar il saun ei bien metter si teilas falien.

449. Per stinentar il saun ei bien metter si cotgel stgein smaccau.

450. Per stinentar il saun ei bien metter si platta morta.

451. Per stinentar il saun ei bien metter si ragischs de flurs cup.

452. Per stinentar il saun ei bien metter si feglia de flurs piertg.

453. Per stinentar il saun ei bien metter si in da tschun francs.

454. Per stinentar il saun ei bien metter si parisols piertg.

455. Per plagas de fridas ei il meglier mescal crap.

456. Per smardigliau ei bien metter si schnecs smaccai.

457. Per rabattiu de saun ei il meglier sgarsetg.

458. Per miers de tgaun ei il meglier metter si launa tschuffa.

459. Per miers de tgaun ei il meglier schar litgar il tgaun la plaga.

460. Per miers tgaun ei bien lavar ora cun latg grad mulsch.

461. Per miers tgaun ei il meglier schar litgar giu la plaga il tgaun, che ha mordiu.

462. Per miers de tiers ei il meglier de metter si la pial caulda dil tier, che ha mordiu, cun il grass anen.

463. Per miers ei bien far giu ina lischiva cun tschendra e feglia mignuca e lavar giu cun quei la plaga.

464. Per il sebarschau ei bien metter si clar d’jev e stupa.

465. Per il sebarschau ei bien unscher cun tenta.

466. Per il sebarschau ei bien metter si frina.

467. Per il sebarschau ei bien in etg de pieun, puorla de rena et agl.

468. Per il sebarschau ei bien metter si frina pulenta.

469. Per uegls ei bien metter si peterschin smaccau.

470. Per uegls ei bien metter si tratsch frestg.

471. Per uegls ei bien de tener encunter ina cut de faulschs. [p. 994 modifica]

472. Per uegls ei bien de metter si in schnec, quei trai ora l’inflammaziun.

473. Per uegls ei bien metter si tschaguola.

474. Per uegls ei bien jeli de scorpion.

475. Per il surticlau ei bien metter si tratsch.

476. Per il surticlau ei bien metter si feglia salvia. …

477. Per il surticlau ei bien metter si ensitgei ded aur.

478. Sch’ins ha plagas, che vegnan de rumper ora, ei bien buglia sem glin.

479. Per plagas, che vegnan de rumper ora, ei bien ina buglia de metga e latg.

480. Per far rumper ora ei bien metter si mel d’aviuls e schunscha culada.

481. Per far rumper ora ei bien de metter si in etg de tschera alva et jeli d’uliva.

482. Per far rumper ora ei bien de metter si in percumgniau.

483. Per far rumper ora ei bien metter si in buatsch caul.

484. Per far rumper ora ei bien de metter si gromma giuvna.

485. Per far rumper ora ei bien metter si ragisch de trer.

486. Per trer ora marscha ei bien metter si in tec schunscha piertg culada cun derscher surengiu fel piertg.

487. Per far rumper ora ei bien metter si largau larisch.

488. Per far ira la carn selvatga ei bien metter si purla de faletga.

489. Per far ira la carn selvatga ei bien metter si zucar alv.

490. Per far ira la carn selvatga ei bien metter si tschendra de tubac.

491. Per far ira la carn selvatga ei il meglier metter si la tschendra dina carlogna schnecs tut alva.

492. Per las schlupadiras ei bien grass dellas ureglias.

493. Per las schlupadiras ei bien unscher en cun in etg de fulin e seiv.

494. Per schlupadiras ei bien sponder aua sisu.

495. Per far ira las schlupadiras sto ins selavar en aua curenta, avon ch’il sulegl leva Venderdis sogn.

496. Per far ira ils diarvets ei bien la fontauna della damaun.

497. Per far ira ils diarvets ei bien de lavar els cun the de camella.

498. Per far ira ils diarvets ei bien d’unscher cun suadetsch dellas fenestras e sal.

499. Per diarvets ei bien furschar cun tiara morta. [p. 995 modifica]

500. Per far ira las briclas ei bien metter si tschaguola cun ischiu.

501. Per far ira las briclas ei bieu metter si buatsch caul.

502. Per far ira las briclas sto ins imscber ellas cuu sauu diu piertg ual canau.

503. Per far calar la bricia ston ius, sch’ins vesa en baselgia zatgi che ri, tuccar cun in det la bricia e di: „Quei fa mal a mi e quei fa mal a ti Niesseguer, pren uaveu e dai ad el."

504. Per far calar las briclas ston ins prender in schuec selvadi, unscher cuu quel las briclas catschar el tras in lenn e tschentar el sidretg el sulegl. Sco il schnec seca vi, van las briclas mo ins astga buca mirar anavos, cu ins va uaven.

505. Per la scarpetla ei bien latg grad mulsch.

506. Per la scarpetla ei bien la secunda scorsa della caglia morta.

507. Per la scarpetla ei bien in etg de sunscha piertg e purla de buis.

508. Per la scarpetla ei bien de sezular en la rugada de sogo Gion stad.

509. Per giugadira fleivla ei bien sebugnar cun scotga caulda.

510. Per giugadira fleivla ei bien tschamieus cun geneivra.

511. Per giugadira fleivla ei bieu unscher cun grass muntaniala.

512. Per giugadira fleivla ei bien unscher cun grass cavagl.

513. Per affons cun giugadira fleivla ei bien far bogn cun miscalgias verdas.

514. Per giugadira fleivla ei bien far suade cun flucs de cuolm.

515. Per giugadira fleivla ei bien far in bogn caul cuq scorsa de ruver.

516. Per affons cun giugadira fleivla ei bien far bogn cun entscheins de furmicle.

517. Aff’ons, che vegnan buca ded ir sez, ston ins teuer eu ina vacca grad aviarta si, cu il butatsch ei ora; gliez dat gnarva.

518. Per fortificar la gnarva ei bien metter in ruog vinars en in furmicle d’uaul, schar star in di et ina uotg e schar ir en las furmiclas. Quei vinars dat lu speciala forza alla gnarva.

519. Per il rheumatismus ei bien the de barba pegn.

520. Per il rheumatismus ei bien the de castognas selvatgas.

521. Per il rheumatismus ei bien unscher cun jeli de sem conif.

522. Per rheumatismus ei bien metter in fier cavagl schon de ruina, cb’ins ha scaldau, en aua e cu l’aua ei caulda far bogn cun quella.

523. Per il rheumatismus ei bien zugliar il member, che ha mal, en in fol giat caul cun il grass anen. [p. 996 modifica]

524. Ina cura pil rheumatismus a parti ei de schar trer ora las furmiclas. Ins enquera in di de bialla aura in detg furmicle de dascharina, cava si ina rusna e tegn en il member, che pitescha de rheumatismus. Pli fetg ch’ei sfurmicla, e meglier ch’ei gida.

525. Per il rheumatismus ei il meglier laguoter ina rauna giuvna viva.

526. Tgi che ha il greufli, dei metter la sera ils caltscheuls en crusch sin ils calzers.

527. Per il greufli sto ins metter la cadeina de vaccas giu da peis.

528. Tgi che ha il greufli, dei prender la clav casa enta letg.

529. Per il greufli dei ins ligiar si cordas de tubac de stanga entuorn las combas.

530. Per il greufli ston ins unscher la stgeina comba e la plonta pei cun vinars.

531. Per il greufli ston ins metter feglia badugn en letg, buc en la bisacca mo giu da peis.

532. Per il greufli ei bien de tagliar giu il gnief din piertg cun fiars e tut, metter quel en sac e schar secar leu. Cu el ei secaus dil tut, cala il greufli.

533. Il sanglut ei in axiden dil cor.

534. Per il sanglut sto ins tener il det pign et il det gron aschi ferm sco pusseivel ensemen.

535. Per il sanglut sto ins tener il det pign sin la foppa cor.

536. Per il sanglut sto ins dir anetg in plaid de forza.

537. Per il sanglut sto ins laguoter treis gadas de vid.

538. Per far calar il sanglut, ei bien fierer aua freida dil culiez giu.

539. Per il sanglut ston ins serar il det pign.

540. Per il sanglut ston ins retener il flad.

541. Per il sanglut ston ins beiber treis sitgs aua.

542. Per far calar il sanglut, ei bien stender fetg treis dets.

543. Tgi che fa discus, survegn il sanglut.

544. Ei dat de duas sorts bua, la bua ordinaria e la bua el caviertg. La bua el caviertg sa nagin gidar.

545. Per la bua ei bien far bogn en aua de mel.

546. Per la bua ei bien smaccar in cural ver e dar en quella purla.

547. Per la bua ei bien smaccar in cural d’ambra e dar en leza puorla.

548. Per la bua ei bien in per dagouts suppa dina gaglina nera.

549. Per la bua ei bien sgarar giu in tec tgiern tschiarva e dar en cun aua. [p. 997 modifica]

550. Encunter glez mal (mal de dar vi) ei il meglier far scriver in, che ha quei mal, siu num sin in zedel e metter quei zedel egl vaschi din miert. Cugl zedel smarschescha, cala il mal.

551. Il stuorn dariva d’esser tuccaus da schliata gliaut.

552. Il stuorn dariva da zatgei, ch’ins ha dau en, per noscher.

553. Il stuorn dariva da magliar scheli.

554. Per gliaut, ch’ein ord il tgau, ei bien de far bogn cun paletscha melna de suitg.

555. Per medegar il stuorn ei il meglier de mazzar ina gaglina nera, prender ora il dadens e metter la gaglina sco ina capetscha sil tgau dil malsaun.

556. Per far cuorer suenter ina matta, ei il meglier tagliar il det pign, schar digrar treis daguots de saun el glas vin e far beiber la matta.

557. Per far cuorer suenter in mat, sto ins cavar ora la ragisch maun e schar secar quella en l’umbriva, suenter pisar ella en purla, metter quella purla en in glas vin e schar beiber il mat quei vin. Per esser pli sagira sto la matta prender la part della ragisch, che ha la fuorma de maun femna, buca quella che ha la fuorma de maun um.

558. Las mattauns mettan la ragisch striegn en pettas e datan quellas als mats per far cuorer suenter.

559. Per fa cuorer suenter, sto la matta mischedar ragisch striegn el tubac, ch’il mat fema.

560. Per vegnir sisu il futur spus, sto la matta giginar la vigielgia de Buania tochen la sera e nua ch’ella siemia, ch’ella seigi, leu marida ella.

561. Anfla ina matta treifegl cun sis fegls, dei ella metter quei el calzer dretg e tgi ch’ella entaupa gl’emprem, marida ella, ne in dil medem num ni schlateina.

Co la muria ei vegnida si Ruschein.

Ina femna gronda, vestgida tut en ner, ei vegnida si Ruschein e passada da miezdi tras il vitg. Ella smanava in stupen fazolet alv. Quei di ei la muria rutt’ora en las casas, sper las qualas la femna en ner era passada.

Co la muria ei vegnida si Breil.

A Breil ei vegniu, nua ch’ei havevan bialla stiva, ina veglia et ha rugau per la murdiu. Tuts ein stai eri e han mirau sin quella veglia curiosa. Ina matta hagi dau alla veglia ina buccada paun. Enstagl dir: Dieus pagi Nossadunna, hagi la veglia detg alla matta: „Quei ei tiu don, [p. 998 modifica] che ti dattas quei paun a mi“, allura seigi ella semanada entuorn per ir giuadora. Tut hagi lu viu, che la veglia eri cavorgia; davos eri ei nuot. Tementai hagien ei calau de saltar e seigien i a casa. Glauter di seigi la matta, che havevi dau la buccada paun, morta della muria e pli tard tuts quels, ch’eran stai a bialla stiva. A Breil seigi vanzau mo paucs della muria e quels seigien i cun crusch a Nossaduneun. Mintgin hagi catschau per memoria dil pelegrinadi ina clavella en la crusch. Quella crusch ei eunc si Breil.

Nums d' jarvas.


1. Amiuns

2. Arveglia d’ilg uaul

3. Arveglia quac

4. Baguos stuorn

5. Barba caputschiner

6. Bargiallera

7. Bargies

8. Barschun de seida

9. Barschun de squamas

10. Baus sogn Gion

11. Bera

12. Bichers

13. Bliuschas quac

14. Bluzghers

15. Brausin neiv

16. Brutget melen

17. Brutget tgietschen

18. Buccaraunas

19. Bulloma

20. Buseca

21. Caglia de glivra

22. Caglia felusa

23. Cambreras

24. Camischutta de Nossadunna

25. Capetschas cun pala

26. Carschun

27. Carschun de cuolm

28. Caultschas quac

29. Cavegls Niessegner

30. Cavegls paliu

Papaver Rhoeas L.

Arabis bellidifolia Jacq.

Lathyrus vernus (L.) Bernh.

Chenopodium album L.

Anemone alpina L.

Centaurea Cyanus L.

Arctium minus Bernh.

Eriophorum Scheuchzeri Hoppe

Centaurea Scabiosa L.

Poa alpina L.

Anemone alpina L. var sulphurea Dc.

Campanula barbata L.

Lathyrus pratensis L.

Gnaphalium norvegicum Gunner.

Soldanella alpina L.

Saxifraga aizoïdes L.

Saxifraga aspera L.

Aconitum Lycoctonum L.

Veratrum album L.

Anemone Hepatica L.

Salix retusa L.

Thesium alpinum L.

Senecio carniolicus Willd.

Convolvulus sepium L.

Viola biflora L.

Cardamine amara L.

Hutchinsia alpina R. Br.

Gentiana Kochiana Perr. et Song.

Sieversia reptans (L.) Sprengel.

Ranunculus Flammula L.

[p. 999 modifica]

31. Cavegls sontga Nescha

32. Cindus-chel

33. Claf de sogn Pieder

34. Clutges cotschens

35. Cresta tgiet

36. Cresta tgiet

37. Cua giat

38. Culem

39. Cupas pieun

40. Cups vali

41. Curetg

42. Curetg tufus

43. Darschun

44. Dartgiun blau

45. Diadela

46. Egls blaus

47. Faletgia

48. Farbun

49. Farnien

50. Fava piertg

51. Feglia de rux

52. Feglia meila

53. Feglia mignuca

54. Feglia siarp

55. Fiars cavagl

56. Fil dell’aua

57. Fil siarp

58. Flur aunghel

59. Flur aviul

60. Flur balsam

61. Flur barschun

62. Flur bicher

63. Flur brenta

64. Flur camutsch

65. Flur canaria

66. Flur caura

67. Flur cavagl

68. Flur cavalier

69. Flur caultscha quac

70. Flur crap

Dryas octopetala L.

Saponaria ocymoïdes L.

Primula officinalis (L.) Jacq.

Polygonum Bistorta L.

Rhododendron ferrugineum L.

Polygala Chamaebuxus L.

Achillea Millefolium L.

Lycopodium clavatum L.

Trollius europaeus L.

Campanula barbata L.

Carum Carvi L.

Pimpinella magna L.

Saxifraga caesia L.

Phyteuma betonicifolium Vill.

Ononis spinosa L.

Myosotis alpestris Schmidt

Aspidium Filix mas Sw.

Fragaria vesca L.

Artemisia Mutellina Vill.

Aconitum Napellus L.

Chelidonium majus L.

Saxifraga rotundifolia L.

Malva silvestris L.

Aspidium Lonchitis Sw.

Hippocrepis comosa L.

Callitriche verna L.

Allosorus crispus (L.) Bernh.

Pinguicula alpina L.

Globularia vulgaris L.

Anthyllis vulneraria L.

Erigeron alpinus L.

Campanula barbata L.

Biscutella laevigata L.

Gentiana bavarica L.

Hypericum maculatum Crantz.

Pyrola rotundifolia L.

Phyteuma betonicifolium Vill.

Primula viscosa. All.

Gentiana Clusii Perr. et Song.

Draba aizoïdes L.
[p. 1000 modifica]

71. Flur crap git

72. Flur culem

73. Flur cup

74. Flur d’anseuna

75. Flur darvenna salvatgia

76. Flur d’enis

77. Flur d’ossa

78. Flur dil tun

79. Flur d’Uost

80. Flur egl

81. Flur falien

82. Flur fatgiu

83. Flur giat

84. Flur giatta

85. Flur glatscha

86. Flur gniuc

87. Flur gniuc

88. Flur grep

89. Flur grugn

90. Flur jarva platta

91. Flur jarva steria

92. Flur latiarnas

93. Flur lieunga bof

94. Flur madregna

95. Flur magniuc

96. Flur magra

97. Flur mal freid

98. Flur mal ils dens

99. Flur mal’jarva

100. Flur Maria

101. Flur matun

102. Flur medeschina

103. Flur meigra

104. Flur mel

105. Flur mises

106. Flur miur

107. Flur nanina

108. Flur Niessegner

109. Flur Nossadunna

110. Flur Nossadunna

Oxytropis montana (L.) DC.

Anemone vernalis L.

Alchimilla alpina L.

Gentiana punctata L.

Pimpinella magna L.

Parnassia palustris L.

Rhynchospora alba (L.) Vahl.

Sempervivum montanum L.

Silene acaulis L.

Cerastium arvense L.

Chenopodium hybridum L.

Senecio vulgaris L.

Eriophorum Scheuchzeri L.

Primula elatior (L.) Schreber.

Ranunculus alpestris L.

Phyteuma orbiculare L.

Phyteuma betonicifolium Vill.

Silene acaulis L.

Silene rupestris L.

Trifolium alpinum L.

Linaria alpina (L.) Miller.

Campanula rhomboïdalis L.

Centaurea montana L.

Viola calcarata L.

Potentilla grandiflora L.

Antennaria dioeca (L.) Gärtner.

Mulgedium alpinum (L.) Less.

Solidago Virga aurea L.

Geranium silvaticum L.

Saxifraga cuneifolia L.

Saxifraga oppositifolia L.

Silene acaulis L.

Antennaria dioeca (L.) Gärtner.

Carduus nutans L.

Carduus nutans L.

Androsace Chamaejasme Host.

Valeriana montana L.

Anemone alpina L.

Eriophorum polystachyon L.

Verbascum thapsiforme Schrader.

[p. 1001 modifica]

111. Flur novita

112. Flur paliu

113. Flur panaglia

114. Flur pei tschierf

115. Flur piertg

116. Flur pieun

117. Flur plumatsch

118. Flur primaveuna


119. Flur reps

120. Flur rudialla melna

121. Flur scheli

122. Flur schumber

123. Flur scorpion

124. Flur sgurdin

125. Flur sogn Barclamiu

126. Flur sontga Barla

127. Flur sogn Benedetg

128. Flur sontga Cathrina

129. Flur sogn Giachen

130. Flur sogn Gion

131. Flur sogn Gion

132. Flur Sontgilchrest


133. Flur sontga Margriatha

134. Flur sontga Margriatha

135. Flur sontga Margriatha

136. Flur sontga Margriatha

137. Flur sontga Margriatha

138. Flur sontgia Margariatha

139. Flur sontga Mierta

140. Flur spalada

141. Flur spusadura

142. Flur stgella

143. Flur stgellins

144. Flur striegn

145. Flur strieuna

146. Flur tschagrun

147. Flur tschetscha

148. Flur tschits

Epilobium Fleischeri, Hochst.

Orchis ustulatus L.

Calluna vulgaris (L.) Hull

Ranunculus aconitifolius L.

Taraxacum officinale Weber.

Potentilla aurea L.

Epilobium angustifolium L.

Melandrium dioecum (L.) Schinz et Thellung

Ranunculus glacialis L.

Senecio viscosus L.

Agrostemma Githago L.

Trifolium badium Schreber.

Linaria alpina Mill.

Gnaphalium silvaticum L.

Gentiana asclepiadea L.

Thlaspi rotundifolium (L.) Gaudin

Gentiana asclepiadea L.

Primula farinosa L.

Geranium silvaticum L.

Crepis aurea (L.) Cass.

Chrysanthemum Leucanthemum L.

Melandrium dioecum (L.) Schinz et Thellung.

Anemone alpina L.

Bellis perennis L.

Melampyrum arvense L.

Primula farinosa L.

Antennaria dioeca (L.) Gärtner.

Myosotis palustris var. strigulosa Rchb.


Pinguicula alpina L.

Tragopogon pratensis L.

Centaurea montana L.

Soldanella pusilla Baumg.

Digitalis lutea L.

Nigritella nigra (L.) Rchb.

Rhododendron ferrugineum L.

Euphrasia Rostkoviana Hayne.

Dianthus Carthusianorum L.

Polygala Chamaebuxus L.

[p. 1002 modifica]

149. Flur tschupi

150. Flur urlaun

151. Flur utschi

152. Flur vin

153. Flur vinars

154. Fraviasa

155. Garnedels

156. Garveias

157. Gelgia cotschna

158. Gelgia d’uaul

159. Glin salvadi

160. Gnaulis de cuolm

161. Gniucs blaus

162. Gniucs giatta

163. Greflas giat

164. Greflas nausch

165. Greflas tgiet

166. Jarva de latg

167. Jarva plugl

168. Jarva sontga

169. Jarva sontga Margriatha

170. Jarva tschuora

171. Jarva tschuora selvatgia

172. Isiens

173. Iva alva

174. Izunz dretgs

175. Izunz saniasters

176. Izunz piertg

177. Lainas alvas

178. Lainas melnas

179. Lanzetta melna

180. Lavaza

181. Mamutschi

182. Martials de spina

183. Miseroclas de paliu

184. Mut

185. Nablogn

186. Nuv d’aur

187. Patleuna schnec

Orchis globosus L.

Veronica fruticans Jacq.

Daphne Mezereum L.

Nigritella nigra (L.) Rchb.

Gentiana Clusii Perr. et Song.

Pedicularis incarnata Jacq.

Vaccinium Vitis - idaea L.

Arctostaphylos Uva ursi (L.) Sprengel.

Lilium Martagon L.

Lloydia serotina (L.) Rchb.

Thalictrum aquilegiifolium L.

Homogyne alpina L.

Phyteuma orbiculare L.

Phyteuma Halleri All.

Phyteuma hemisphaericum L.

Phyteuma orbiculare L.

Pedicularis tuberosa L.

Alchimilla vulgaris L.

Androsace alpina (L.) Lam.

Verbena officinalis L.

Cetraria islandica L.

Mentha gentilis L. (Kult.)

Mentha silvatica L.

Artemisia Absinthium L.

Achillea moschata Wulfen.

Vaccinium Myrtillus L.

Vaccinium uliginosum L.

Empetrum nigrum L.

Chrysanthemum alpinum L.

Aronicum scorpioides (L.) Koch.

Hieracium villosum L.

Rumex alpinus L.

Briza media L.

Centaurea Jacea L.

Eriophorum Scheuchzeri Hoppe.

Ligusticum Mutellina (L.) Crantz.

Capsella Bursa pastoris (L.) Medikus.

Trollius europaeus L.

Tussilago Farfara L.

[p. 1003 modifica]

188. Palma cuccu

189. Panaglias cotschnas

190. Panetscha d’utschi

191. Pasc gaglina

192. Parisols

193. Parvengla

194. Paun bial

195. Paun cuccu

196. Paun utschi

197. Pei gaglina

198. Pei Niessegner

199. Pei pulein

200. Pei signur

201. Pervesa


202. Peterschin salvadi

203. Peverun

204. Pignel

205. Plantagien

206. Platta dil crap

207. Platta paliu

208. Plumatsch de buobs

209. Plumatsch Niessegner

210. Puauna cotschna

211. Puauna nera

212. Punschers latg

213. Radialla de cuolm

214. Ragisch da trer

215. Raspacots

216. Rassa siarp

217. Rieua

218. Rosa da spinas

219. Rosa d’aur

220. Rudialla

221. Rudialla bialla

222. Runeida

223. Scutel

224. Scutel da paliu

225. Schlopa piertg

226. Schlupetgs cotschens

Salix reticulata L.

Erica carnea L.

Polygonum viviparum L.

Potentilla Anserina L.

Astrantia major L.

Vicia sepium L.

Anthyllis vulneraria L. var. alpestris.

Oxalis Acetosella L.

Rumex scutatus L.

Trifolium alpinum L.

Primula elatior (L.) Schreber.

Homogyne alpina (L.) Cass.

Aconitum Lycoctonum L.

Dryopteris Robertiana (Hoffm.) C.

Christensen.

Conium maculatum L.

Geranium Robertianum L.

Equisetum silvaticum L.

Plantago media L.

Saxifraga Aizoon Jacq.

Adenostyles Alliariae (Gouan) Kerner.

Orchis maculatus L.

Anemona alpina L.

Rubus idaeus L.

Rubus fruticosus L.

Carduus nutans L.

Chrysanthemum Leucanthemum L.

Orchis maculatus L.

Echium vulgare L.

Athyrium Filix femina (L.) Roth.

Veronica spicata L.

Rosa canina L.

Helianthemum Chamoecistus Miller.

Hypochaeris radicata L.

Astrantia major L.

Alchimilla vulgaris L.

Bromus hordeaceus L.

Festuca pratensis Huds.

Solanum Dulcamara L.

Digitalis purpurea L.

[p. 1004 modifica]

227. Schlupetgs melens

228. Senav alv

229. Senav cotschen

230. Sgarsetg

231. Stgella seida

232. Steila alva

233. Steila d’aur

234. Schulas

235. Tgaus blaus

236. Tschaguola de grep

237. Tschentaloscha

238. Tschintschigniva

239. Tscharescha vietia

240. Tuccameuns

241. Ureglia lieur

242. Urticla

243. Urticla alva

244. Urticla melna

245. Urticla morta

246. Urticla Nossadunna

247. Utschins

248. Vertit

249. Veschlas caura

250. Vetscha blaua

251. Vetscha cotschna

252. Zeinalas

Digitalis ambigua Murray.

Arabis alpina L.

Anagallis arvensis L.

Arnica montana L.

Eriophorum angustifolium Roth.

Leontopodium alpinum Cassini.

Luzula lutea (All.) Lam. et DC.

Rumex Acetosa L.

Centaurea variegata Lam.

Sempervivum montanum L.

Crocus albiflorus Kit.

Bromus erectus Hudson.

Lonicera coerulea L.

Nigritella nigra (L.) Rchb.

Prenanthes purpurea L.

Urtica urens L.

Lamium album L.

Lamium Galeobdolon Crantz.

Lamium maculatum L.

Stachys silvaticus L.

Vaccinium uliginosum L.

Humulus Lupulus L.

Salvia pratensis L.

Vicia sepium L.

Convolvulus arvensis L.

Campanula latifolia L.